تحولات فرهنگي شرق فارس در هزاره‌هاي چهارم و سوم پيش از ميلاد

در جغرافياي باستان شناسي ايران، شرق فارس، دره هاي فسا و داراب را در بر مي گيرد. مطالعات باستان شناسي در اين حوزه ابتدا با بررسي هاي گذرا و كاوش هاي شتابان استين در سال 1934 آغاز شد. چند دهه بعد، نخستين بررسي متمركز در شرق فارس در سال هاي 72-1971 م. به دست ميروشيجي انجام شد، اما مواد فرهنگي آن هيچ گاه بصورت جزئي مطالعه نشد. به همين دليل، فرهنگ هاي پيش از تاريخ شرق فارس، مبهم و ناشناخته بود. بنابراين، به منظور درك تحولات فرهنگي اين حوزه، ابتدا مواد بررسي ميروشيجي بازبيني و مطالعه شد و سپس براي شناخت فرهنگ هاي هزاره هاي چهارم و سوم پ. م اين منطقه، تپه وكيل آباد در دشت فسا كاوش گرديد. تركيب نتايج بررسي ميروشيجي و كاوش مذكور، چارچوب مناسبي از پيش از تاريخ اين منطقه ارائه داد. حوزۀ شرق فارس، پس از دورۀ بَكون تا دورۀ كفتري، يك روند فرهنگي كمابيش محلي را تجربه مي كند. سفال هاي محلي اين بازۀ زماني شامل وكيل آباد، ضحاك، جوزجان، رودبال و گليان است. تحليل الگوهاي استقراري اين حوزه بيان گر كاهش شمار استقرارها در دروۀ وكيل آباد/ لپويي و با شدت بيشتر در نيمۀ دوم هزارۀ چهارم و نيمۀ اول هزارۀ سوم پ. م است. اين كاهش استقرارها شايد نشان دهندۀ تحول شيوۀ معيشتِ بخش بزرگي از جامعه، از كشاورزي به دام پروري بر پايۀ كوچ روي باشد. به نظر مي رسد الگوهاي استقراري پيش از تاريخ شرق فارس همانند حوضۀ رود كر بوده، اما در دورۀ بانش، حوضۀ رود كر در ارتباط با سرزمين پست شوشان به تحولات سياسي و اجتماعي پيچيده اي دست يافت و شرق فارس به منطقه اي حاشيه اي با جمعيت يكجانشين محدود، تبديل شد.