ارزيابي اجراي برنامه پزشك خانواده در مناطق شهري و روستايي استان مازندران با رويكرد فرآيندي

سابقه و هدف: ارزيابي نظام‌هاي سلامت، زمينه‌ساز اصلاحات در ساختارها و فرآيندها به‌منظور دستيابي به نتايج بهتر است. لذا اين پژوهش با هدف ارزيابي اجراي برنامه پزشك خانواده در مناطق شهري و روستايي استان مازندران با رويكرد فرآيندي انجام شد. مواد و روش­ ها: اين مطالعه مقطعي در سال 1396 بر روي 238 نفر از مديران و كارشناسان بهداشتي و كارشناسان بيمه سلامت كه از 12 شهرستان به ‌صورت سرشماري انتخاب شدند، انجام گرديد. اطلاعات با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته با روايي و پايايي بالا كه برنامه پزشك خانواده شهري و روستايي را در سه حيطه ساختار، فرآيند و نتايج ارزيابي كند، جمع آوري و ارزيابي گرديد. يافته ­ها: ميانگين امتياز حيطه ساختاري (0/38±4/27) ، فرآيندي (0/41±4/33) و نتايج (0/39±4/31) برنامه پزشك خانواده روستايي به‌طور معني‌داري بالاتر از برنامه پزشك خانواده شهري بود (0/001>p). مهم‌ترين بعد حيطه ساختاري در برنامه پزشك خانواده شهري، تجهيزات (0/76±3/35)، در حيطه فرآيندي، مراقبت بيماري‌هاي غيرواگير (1/06±3/15) و در حيطه نتايج نيز تجويز منطقي دارو (1/02±3/07) بود. در برنامه پزشك خانواده روستايي، در حيطه ساختاري مهم‌ترين بعد، فضاي فيزيكي (0/60±4/41) و در حيطه فرآيندي و نتايج نيز به ترتيب سلامت مادران و كودكان (0/90±4/20) و بهبود شاخص‌هاي آموزش بهداشت (0/76±4/33) اهميت بيشتري داشتند. نتيجه گيري: بر اساس نتايج اين مطالعه در ابعاد سه‌گانه ساختاري، فرآيندي و نتايج، برنامه پزشك خانواده روستايي وضعيت نسبتاً بهتري نسبت به برنامه پزشك خانواده شهري داشت.

BACKGROUND an‎d OBJECTIVE: Assessing health systems paves the way for reforms in structures and processes to achieve better results. Therefore, the present study was conducted to evaluate the implementation of family physician program in urban and rural areas of Mazandaran province using process approach. METHODS: This cross-sectional study was conducted in 2017 among 238 managers, health experts and health insurance experts who were selected by census from 12 cities. Data were collected and evaluated using a researcher-made questionnaire with high validity and reliability, which evaluates urban and rural family physician program in three domains of structure, process and outcomes. FINDINGS: The mean score of the domain of structure (4.27±27.38), process (4.33±0.41) and outcomes (4.31±0.39) of rural family physician program was significantly higher than urban family physician program (p<0.001). In the urban family physician program, the most important dimension in the domain of structure was equipment (3.35±0.76), in the domain of process was care for non-communicable diseases (3.15±1.06) and in the domain of outcomes was reasonable prescription of medicine (3.07±1.02). In the rural family physician program, the most important dimension in the domain of structure was physical space (4.41±0.60) and in the dimensions of process and outcomes, the health of mothers and children (4.20±0.90) and the improvement of health promotion indicators (4.33±0.76) were more important, respectively. CONCLUSION: Based on the results of this study in three domains of structure, process and outcomes, the rural family physician program was relatively better than the urban family physician program.