سنجه‌هاي تشخيص و احراز مصالح مشروع در نظام اسلامي

Measurements for the Identification and Acquisition of Legitimate Expediency in the Islamic System

هدف از اين نوشتار، تبيين حدود مشروعيت در توقف موقت حدود احكام اسلام توسط حاكم اسلامي است. شناخت از معيارهاي اهم و مهم و نظام رتبه‌‌بندي مصالح حكومتي مي‌‌تواند به حاكم اسلامي كمك كند تا از بن‌بست ميان مصالح اجتماعي و مصالح شرعي خارج شود. شناخت مصالح و سازوكارهاي تغيير در مرزهاي قابل تغيير و غيرقابل تغيير آنها مي‌تواند در تطبيق مشروعيت اسلامي بر يك حكومت دين‌مدار مؤثر باشد. خط قرمزهاي منحل‌كننده يا توسعه‌دهندة معيارهاي اوليه و ثانويه در يك حاكميت ديني، با اهداف و مقاصد اساسي شريعت رابطة تنگاتنگ دارد. سؤالات اساسي اين پژوهش حول محور اهداف و چارچوب‌هاي حكومت ترسيم مي‌شوند؛ از جمله اينكه آيا صرفاً حكومت اسلامي موظف به اجراي حدود الهي است يا اهداف ديگري نيز بر وجود آن متصور است كه در صورت عدم امكان اجراي حدود الهي نمي‌توان از آنها صرف‌نظر كرد؟ سازوكارها و ابزارهاي چنين فرايندي چيست؟ حد و مرز توقف حدود الهي توسط حاكم اسلامي تا كجاست؟ اين پژوهش به ‌دنبال آن است تا ثابت كند اولويت‌دهي اهداف حكومت اسلامي بر يكديگر، تفسير از مصلحت، منبع و مبناي تحليل مصلحت، روش، ابزار و متدلوژي كشف و به‌كارگيري مصلحت، عوامل كشف و اجراي مصلحت، در تحليل ميزان مشروعيت و كاركرد‌هاي هر ساختار سياسي در اسلام مؤثر است.

The present paper seeks to explain the extent of legitimacy in the temporary ignoring of the limits of Islamic rulings by the Muslim ruler. Knowing the important and more important criteria and the system of prioritizing government’s expediency can help the Islamic ruler to break the deadlock between social and material expediencies. Understanding the expediency and mechanisms of change in their changeable and unchangeable borders can be effective in enforcing Islamic legitimacy on a religious state. The limits for abrogating or developing the primary and secondary criteria in a religious government have a close relationship with the basic goals and intentions of the Shari'a. The main questions of this research pivot around the goals and frameworks of government, including whether the Islamic government is obliged to exercise divine limits, or can other purposes be assumed for them which cannot be ignored in case of the impossibility to implement divine limits. What are the mechanisms and tools of such a process? How far go the borders of ignoring the divine limits by the Muslim ruler? This research seeks to prove that prioritizing the objectives of the Islamic state, interpretation of expediency, the source and the basis of the analysis of expediency, the method, tool and methodology for the discovery and application of expediency, the factors of discovery and implementation of expediency are effective in the analysis of the degree of legitimacy and the functions of any political structure in Islam.