وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي چگونه منافع عمومي را حفظ مي كند؟ تحليل كاركرد توليت و راه آينده

How Does the Ministry of Health and Medical Education of Iran Protect the Public Benefits? Analysis of Stewardship Function and the Way Forward

مقدمه «توليت» در كنار توليد منابع، تامين مالي و تدارك خدمات، يكي از چهار كاركرد اصلي نظام سلامت است و بر ساير كاركردها تاثير مستقيم دارد. فرايند تصميم گيري در مورد نيازهاي اولويت دار نظام سلامت و اطمينان از برآورده شدن اولويت ها در حيطه كار توليت است. دستيابي نظام سلامت به شاخص هاي برتر در سلامت مردم، مستلزم توليت موثر است. اين گزارش با مرور وضعيت توليت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي، علل موثر بر مشكلات آن را بررسي كرده و راهكارهاي بهبود براي حفظ منافع عمومي را پيشنهاد مي دهد. روش كار در اين مطالعه كيفي، ابتدا با مرور منابع علمي، چارچوب مفهومي توليت مشخص و سوالات ارزيابي آن تعيين شد. جمع آوري اطلاعات در بخش توصيف، از طريق تحليل محتواي اسناد مرتبط و مصاحبه با صاحب نظران؛ و در بخش علت يابي و پيشنهاد راهكارها از طريق برگزاري جلسات بحث گروهي متمركز با خبرگان و پيشكسوتان نظام سلامت بوده است. يافته ها عمده ترين مسايل توليت در هر سه حوزه آن، شامل جمع آوري اطلاعات حياتي و استفاده از خرد جمعي، شكل دهي به سياست هاي سلامت، تعيين چشم انداز و راهبردها و كنترل و قانونمندسازي وجود دارد. علل موثر بر مسايل موجود، طيفي از نداشتن برنامه براي اصلاح توليت تا ضعف دانش، نگرش و مهارت محققان، سياست گذاران و مديران را دربر مي گيرد. طراحي داشبورد تصميم گيري مديران ارشد وزارت بهداشت، تشكيل شبكه ذي نفعان سياست گذاري، توسعه نظام مديريت دانش براي بهره گيري از دانش ضمني و تجارب بين المللي، تدوين برنامه وزارت بهداشت براي دستيابي به چشم انداز 20 ساله، ساماندهي نظام برنامه ريزي، اجرا و ارزشيابي در وزارت بهداشت تا سطح شهرستان ها و واحدهاي عملياتي، توسعه هماهنگي بين بخشي، بازبيني سياست هاي نظارت بر بخش خصوصي و حفاظت از مصرف كنندگان، راهكارهاي پيشنهادي براي بهبود وضعيت توليت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي است. نتيجه گيري به دليل تاثير توليت بر سه كاركرد ديگر نظام سلامت، عدم توجه به آن، دستيابي به اهداف سلامت را دشوار كرده و منابع محدود بخش سلامت را تلف خواهد كرد. به طور سنتي، وزراي بهداشت، درمان و آموزش پزشكي ماموريت هايي در حوزه هاي تامين مالي، توليد منابع و ارايه خدمات پيدا مي كنند اما مرور اولويت هاي گذشته نشان مي دهد كه كمترين زمان و انرژي براي بهبود نظام توليت وزارت بهداشت صرف شده است. مخاطب اصلي اين مطالعه، شوراي معاونين وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي و اعضاي كميسيون بهداشت و درمان مجلس شوراي اسلامي هستند تا با كاربست نتايج آن، نظام توليتي منطبق بر شواهد علمي پايه گذاري كنند و كاركردهاي ديگر وزارت بهداشت در آينده بيش از پيش با خرد جمعي و پاسخگويي مديريت شود.

Introduction: Stewardship besides generation of resources, financing and service provision is a main function of health systems that can directly affects the other four functions. Stewardship includes decision making about priorities and ensuring to address them. Achieving better indices in the population health is related to effective stewardship. This study reviewed the roots of the health system problems by stewardship analysis and proposed betterment solutions in order to protect the public benefits. Methods: This was a qualitative study. Stewardship conceptual framework and guide questions were developed using the scientific resources. Data were analyzed using the content analysis; and the situation was described. Root causes and proposed solutions were extracted from data of the focus group discussions with experts and pioneers of the health system. Results: All domains of stewardship including intelligence generation, policy formulation, setting vision and strategies and regulation and control had major problems. Some effective roots of the governance issues are: the absence of improving plan, week knowledge, attitude and skill of researchers, policy makers and managers. The proposed solutions to improve the stewardship’s function in the Ministry of Health and Medical Education include: - developing decision making dashboard for top managers; - composing policy making stakeholders network; - developing knowledge management system to utilize tacit knowledge and international experiences; - preparing a plan for achieving 2025 vision; - organizing the planning, implementation and evaluation system to the districts level and administrative units; - developing intersectoral coordination; - reviewing policies for supervising private sector and consumer protection. Conclusion: Since the stewardship affects other three functions of the health system, lack of attention to this function will result in difficulties in achieving health goals and will waste resources in health sector. Traditionally, the Ministers of Health and Medical Education have missions in the areas of finance, resources generation and service provision; however, reviewing the past priorities have shown that less time and energy has been spent to improve the ministry of health governance. The main audiences of this study are Deputies of Health Minster Council and members of the Health Committee of Parliament. This evidence on the stewardship system can help them to manage the ministry of health rationally and responsively.