مطالعه چالش هاي اجراي پزشك خانواده در نظام سلامت ايران

A Study of the Challenges of Family Physician Implementation in Iran Health System

مقدمه يكي از مهم ترين سياست هاي مطرح شده در دهه اخير در عرصه نظام سلامت ، برنامه پزشك خانواده است كه بر طبق مواد قانوني موجود تاكنون بايد به صورت ملي اجرا مي شد ، ولي اجراي آن محدود به روستا ها و به صورت پايلوت در دو استان فارس و مازندران شد. از اين رو پژوهش حاضر با هدف مطالعه فهم بهتر چالش هايي اجرايي پزشك خانواده بر اساس نظريه تضاد صورت گرفت. روش كار اين مطالعه كيفي مبتني بر نمونه گيري هدفمند انجام شد. تكنيك مصاحبه و تحليل اسنادي جهت توليد داده ها ، و تحليل محتوي جهت تحليل داده ها به كار گرفته شد. در مجموع، 26 مصاحبه با سياست گذاران ، مجريان در سطوح ارشد كشوري و صاحب نظران مطرح و كليدي در زمينه پزشك خانواده صورت گرفت. يافته ها چالش هاي اجراي پزشك خانواده تحت پنج مقوله اصلي شناسايي شدند ، كه عبارتند از: «چالش ناشي از ساختار حاكم بر نظام سلامت» ، «ماهيت چالش برانگيز پزشك خانواده» ، «پزشكي كردن مديريت» ، «تضاد منافع» ، «روابط حاكم بر وزارتخانه ها و سازمان هاي دخيل دربرنامه پزشك خانواده». نتيجه گيري چالش هاي اجراي پزشك خانواده در شرايط تنش ، تضاد و ناهماهنگي بين اجزاي مختلف نظام سلامت در ابعاد مختلف، بهتر فهميده مي شوند. در واقع از ميان سه نظريه مطرح در جامعه شناسي پزشكي، چالش هاي پزشك خانواده در قالب نظريه تضاد بهتر قابل فهم بوده، هر چند كه گاه برخي از يافته ها فراتر از نظريه تضاد هستند.

Introduction: Family physician project is one of the most significant policies in health system during the recent decade which was already supposed to be applied nationally legally, however its implementation has been limited rural areas and two provinces of Fars and Mazandaran, as pilot locations. This study was conducted to achieve a better understanding of the challenges of family physician projects implementation using the conflict theory. Methods: The qualitative study was conducted using convenience sampling method. Data was collected using interviews and documents analysis techniques, and was analyzed using content analysis. Total number of 26 interviews were conducted with national politicians and high level executives, and key informants in family physician project. Results: Family physician implementation challenges are identified in five main categories: challenge caused by the governing structure which affects health system, challenging nature of family physician, medicalization of management, conflict of interests, relationships among related ministries and organizations involved in family physician project. Conclusion: A better understanding of different aspects of the family physician implementation challenges would be achieved under magnificent conflicts, tension and inconsistency among health system components. The family physician project challenges would be explained better using conflicts theory compared to the other significant medical sociology theories; however some data was beyond the conflicts theory.