تاملي در مفهوم «مقتضاي حال» و گستره آن در علم معاني

Contemplation on the Concept of “Situation Requirement” and its Extension in Ma’ani

اين مقاله، تاملي در مفهوم مقتضاي حال در علم معاني، تبيين گستره آن نزد بلاغيون متقدم و بررسي نظرهاي بلاغت پژوهان جديد درباره گستردگي يا محدوديت مفهوم حال است. هدف از اين بررسي، پرداختن به پرسش هايي است كه ضمن ايجاد زمينه تعامل ميان انديشه هاي زبان شناختي بلاغيون متقدم و جديد در توجه به عناصر فرامتني، رويكرد متفاوت علم معاني را در پرداختن به اين عناصر مورد توجه قرار مي دهد؛ پرسش هايي مانند اينكه «حال» در علم معاني شامل چه عناصري است و آيا امكان مقايسه ميان «مقتضاي حال» و رويكردهاي كاربردشناختي در زبان وجود دارد؟ روش اين پژوهش توصيفي- تحليلي است و پس از بيان نظرهاي بلاغيون متقدم و جديد درباره مقتضاي حال به اين نتيجه مي رسد كه رويكرد متفاوت بلاغيون در توجه به عناصر فرامتني سخن، به دو دليل توجه به حال پيش از ايراد سخن و كاركرد بلاغي و زيباشناسي آن در علم معاني است.

This article will discuss the concept of “situation requirement” in Ma’ani, and explain its implications for classical and modern rhetoricians by analyzing the extent and limitations of the concept of situation in their ideas. This study aims to create a dialogue between linguistic thoughts of modern and classical rhetoricians by considering the metatextual elements in regard to the concept of situation. In doing so, this research asks: what are the elements of “situation” in Ma’ani? Is it possible to compare “situation requirement” to the pragmatic approaches in linguistics? The method of this research is descriptive-analytical and after expressing the views of the classical and modern rhetoricians about “situation requirement", it is concluded that the difference in their approach to the metatextual elements of speech is due to two reasons: considering the situation before speech and the rhetorical and aesthetic functions of situation in Ma’ani.