مطالعه‌ي تعزيۀ زنانه؛ نخستين تجربه‌هاي نمايش زنان ايراني

در اين مقاله به نقش زنان در آغاز شكل‌گيري تعزيه در محافل خصوصي و زنانه پرداخته شده است. فرضيه‌ي تحقيق اين است كه تجربه‌هاي زنان در اجراي تعزيه‌ها زمينه‌ساز ورود زنان به عرصه نمايش شده است. اين مجالس زنانه، اگرچه متوقف ماند، ليكن نخستين حضور زنان در نمايش و تئاتر به شمار مي‌رود؛ زيرا پيش‌ازاين، چنين حضوري در هيچ‌يك از نمايش‌هاي ما گزارش نشده است. براساس اين فرضيه پرسش اصلي تحقيق اينست كه: نمايش هاي زنانه و به ويژه تعزيه هاي زنانه چگونه بستر را براي ورود زنان به عرصه فعاليت تئاتري فراهم كردند؟ در اين پژوهش، نخست به بررسي جايگاه زنان در مجالس تعزيه پرداخته‌شده و آنگاه تاريخچه و روند پيدايش و تكامل تعزيه‌خواني زنان و برخي نكات فني ديگر اشاره و بررسي‌شده است. روش پژوهش بر اساس مطالعات كتابخانه‌اي و گردآوري و تحليل داده‌هاي تاريخي و نوع نگارش مقاله، توصيفي ـ تحليلي است. بر اين اساس، پژوهش حاضر اثبات مي‌كند كه تعزيۀ زنانه، نخستين تجربۀ نمايش و كارگرداني زنان ايراني بوده است. در پايان مقاله هم چند مجلس زنانه معرفي‌شده است. اين تجربه، علي‌رغم ارزش فراوان، توسعه نيافت و پس از حضوري نسبتاً شكوهمند در محافل مربوط به زنان اعيان در دورۀ قاجار، در برخي شهرهاي كشور نيز تا دورۀ پهلوي ادامۀ حيات داد و سپس رو به افول نهاد.