مقايسه سياست‏هاي كاهش برداشت آب و افزايش راندمان آبياري: مطالعه موردي استان خراسان رضوي

به منظور مقايسه تأثير سياست كاهش برداشت آب از منابع آب زيرزميني و سياست افزايش راندمان آبياري بر روي كسري مخازن آب‌هاي زيرزميني، ميزان توليد، خالص واردات، خالص منافع اجتماعي و درآمد كشاورزان در استان خراسان رضوي، پنج شهرستان شامل: مشهد، سبزوار، نيشابور، تربت‌جام و تربت‌حيدريه انتخاب و تأثير اين سياست‏ ها با استفاده از نوعي مدل برنامه‌ريزي رياضي مثبت (PMP_GME) بررسي گرديد. بررسي تأثير كاهش برداشت آب نشان داد كه اين سياست‌ اگرچه مي‌تواند باعث ايجاد تعادل در برداشت آب گردد و مصرف انرژي را تا 25 درصد كاهش دهد اما موجب كاهش توليد محصولات مهمي مانند گندم و افزايش هزينه‌هاي اجتماعي بخصوص كاهش درآمد كشاورزان و افزايش واردات مي‏شود. به‌طوري كه هزينه‌هاي اجتماعي را بين 20 تا 43 درصد افزايش داده و هزينه هر متر مكعب آب صرفه‌جويي شده بين 4540 تا 6360 ريال خواهد بود. جايگزيني سامانه‌هاي جديد بجاي قديمي و افزايش راندمان آبياري در حد پتانسيل بدون افزايش سطح زير كشت، كسري مخزن را 94 درصد كاهش مي‌دهد. با وجودي كه بستن چاه‌هاي غيرمجاز از الزامات قانوني است اما اجراي آن نمي‌تواند موجب ايجاد تعادل در برداشت شود. جهت كسب نتيجه مطلوب لازم است تا ضمن بستن چاه‌هاي غيرمجاز نسبت به كاهش تدريجي پروانه چاه‌هاي مجاز اقدام نموده و با اعطاي تسهيلات و خدمات مشاوره‌اي كشاورزان را در جهت افزايش راندمان ياري نمود.