مفهوم «حرم» در سيره نبوي (ص) و ضرورت و امكان بسط آن

The concept of “sanctuary” in the prophet's Sirrah (PBUH) and the necessity and possibility of its expansion

«حرم» از مفاهيم بنيادي در سيره پيامبر اسلام6 است. در حجاز عصر پيامبر سه سكونتگاه شهري مكه، مدينه و طائف وجود داشت. پيامبر دو شهر مكه و مدينه و به قولي طائف را «حرم» تعيين كردند. مفهوم «حرم» براي اعمال مجموعه‌اي از قوانين و مقررات خاص و تا حدودي سختگيرانه، جهت حفظ و نگهداري گياهان و جانوران وضع شده بود. مسئله اصلي پژوهش اين است كه مفهوم حرم چه تأثيري بر حفظ محيط زيست شهرهاي حجاز داشته است؟ و اينكه با توجه به مشكلات زندگي شهر معاصر بر محيط زيست، آيا امكان استفاده از اين مفهوم ديني براي حفظ محيط زيست وجود دارد؟ در اين نوشتار با توجه به روايات موجود و بررسي متون تاريخي روشن شد كه تعيين حرم و وضع مقرراتي مانند ممنوعيت قطع درختان، شكار و ترساندن حيوانات و نيز از بين بردن گياهان تأثير بسياري بر حفاظت از محيط زيست طبيعي شهرهاي عصر پيامبر داشته است. همچنين با توجه به وضع ناگوار محيط زيست شهري در كشورهاي جهان سوم به‌ويژه در كشورهاي اسلامي، جستجوي راهكارهايي جهت حفظ و نگهداري طبيعت در اين كشورها ضروري و گريزناپذير به نظر مي‌رسد. از اين‌رو به نظر مي‌رسد بسط قوانين حرم به ديگر سكونت‌گاه‌هاي شهري در جهان معاصر مي‌تواند نقش مهمي در حفاظت از محيط زيست و ميراث طبيعي پيرامون شهرها داشته باشد.

“Sanctuary” is of the fundamental concepts in Islam Prophet (PBUH) Sirrah. There were three urban settlements of “Mecca”, “Medina” and “Ta’if” in Hijaz of the Prophet’s era. The Prophet set two cities of Mecca and Medina and the so-called Ta’if as the sanctuary. The concept of “sanctuary” had been laid down to apply special and to some extent strict rules and regulations to preserve plants and animals. The main issue of this research is that what effect had the sanctuary concept on preserving Hijaz cities environment? an‎d due to problems of contemporary city life on the environment, is it possible to use this religious concept for preserving the environment? In this article according to the existing narratives and considering the historical texts, it became clear that determining the sanctuary and applying regulations such as the prohibition of cutting trees down, hunting and scaring animals and also destroying plants, has had a huge impact on preserving the natural environment of the cities of prophet’s (PBUH) era. Moreover, due to the poor condition of the environment in third world countries especially in Islamic countries, it seems necessary and inevitable to seek ways of preserving the nature of these countries. Thus, it seems that expanding sanctuary regulations to other urban settlements in the contemporary world can play an important role in preserving the environment and natural heritage around the cities