توزيع اندازه ذرات حاصل از فرسايش خاك‌هاي اطراف درياچه اروميه جمع‌آوري شده بوسيله نمونه‌گير BSNE

Particles size distribution of Lake Urmia area soils erosion sampling by BSNE sampler

در سال‌هاي اخير درياچه اروميه بعلت كاهش شديد تراز آب خود، به يكي از منابع اصلي گرد و غبار در ايران تبديل شده است. يكي از اطلاعات ضروري براي تصميم‌گيري درخصوص چگونگي رفتار با اين مسأله، آگاهي از توزيع اندازه ذراتي است كه در ارتفاعات مختلف از سطح زمين در حال حركت است. جهت به تله انداختن ذرات گرد و غبار حاصل از فرسايش بادي خاك‌هاي اطراف درياچه اروميه يكي از كانون‌هاي گرد و غبار واقع در جنوب شرق درياچه اروميه در فاصله 30 كيلومتري جاده تبريز- آذرشهر انتخاب و از نمونه‌گيرهاي BSNE (Big Spring Number Eight) استفاده گرديد. 14 عدد ديرك كه بر روي هر كدام چهار نمونه‌گير در ارتفاع‌هاي 15/0، 5/0، 1 و 2 متري از سطح زمين قرار گرفته شده بود، در الگويي دايره‌اي شكل نصب گرديد. نمونه‌گيرها در 12 دوره زماني (از اسفند 1394 تا بهمن 1395) تخليه شده و و توزيع اندازه ذرات و نيم‌رخ عمودي ذرات جمع‌آوري گرديده تعيين شد. نتايج نشان داد مقدار درصد ذرات ريز (15/0 - 053/0 ميلي‌متر) بيشتر از ذرات درشت (1- 25/0 ميلي‌متر)‌ است. بيشترين مقدار ذرات ريز در ارتفاعات 100 و200 سانتي-متري و بيشترين مقدار ذرات درشت‌ در ارتفاع 15 سانتي‌متري از سطح زمين ديده شد. با افزايش ارتفاع از سطح زمين، وزن ذرات جمع-آوري شده كاهش يافت. رابطه تواني بهترين تابع براي تشريح تغييرات وزن ذرات جمع‌آوري شده و ارتفاع از سطح زمين بود. نتايج نشان-دهنده همبستگي منفي بين مجموع بارندگي ماهانه و وزن ذرات جمع‌آوري شده بود.

Recently, the Lake Urmia has become one of the key dust sources in Iran due to a sharp drop in its water level. One of the essential information to decide how to deal with this problem is to know the distribution of the particles size carried at different heights above the soil surface. In order to trap the dust particles of the Lake Urmia area soils erosion, one of dust centers that was located in the southeastern of the Lake Urmia in 30 kilometers distance from the Tabriz-Azarshahr road was selected and the BSNE samplers (Big Spring Number Eight) were used. 14 pole, each of which had 4 samplers at 0.15, 0.5, 1 and 2 m heights above the soil surface were installed in a circle pattern. The samplers were evaluated in 12 interval periods (March 2016-February 2017) and the particle size distribution and the vertical profile of gathered particles were determined. Results showed that the amount of fine particles (0.15-0.053 mm) was greater than the coarse particles (1-0.25 mm). The highest amount of the fine particles was obtained at 100 and 200 cm and of the coarse particles was obtained at 15 cm height above the soil surface. When the height above the soil surface increased, the weight of gathered particles decreased. The power function was the best to explain changes between the weight of gathered particles and the height above the soil surface. There was a negative correlation between monthly rainfall and the weight of gathered particles.