ارزيابي آلودگي ، بررسي ريسك سلامت و شاخص ريسك اكولوژيك عناصر بالقوه سمي در خاكهاي سطحي(منطقه مورد مطالعه: بخش مركزي شهرستان بندرعباس)

Contamination Evaluation, Health and Ecological risk index assessment of Potential Toxic Elements in the surface soils Case Study: Central Part of Bandar Abbas County

خاك در بخش جنوبي بندرعباس به‌دليل وجود صنايع فلزي، غيرفلزي و پايانه صادراتي در معرض آلودگي عناصر بالقوه سمي قرار دارد. از اين‌رو، تعيين سطح آلودگي و منشاء، ارزيابي شاخص ريسك اكولوژيك و همچنين ريسك سلامت براي تعيين كمّيت خطرات سرطان‌زايي و غيرسرطان‌زايي عناصر بالقوه سمي از اهداف اصلي اين تحقيق است. بدين‌منظور تعداد 66 نمونه خاك جمع آوري و غلظت عناصر بالقوه سمي در آن‌ها اندازه‌گيري گرديد و فاكتور غني‌شدگي و تحليل مؤلفه اصلي براي تعيين منشاء عناصر، مورد استفاده قرار گرفت. پتانسيل شاخص ريسك اكولوژيك بر اساس فاكتور سميت بيولوژيكي هر عنصر براي تعيين سطح آلودگي محاسبه شد. ارزيابي ريسك سلامت و شاخص خطر از روش ارائه شده توسط سازمان حفاظت محيط‌زيست آمريكا از سه طريق بلع، تنفس و جذب پوستي به‌دست آمد. يافته‌ها حاكي از اين است كه ميانگين ضريب غني‌شدگي در نمونه‌هاي خاك به ترتيب مس، كادميم، سرب، روي، آرسنيك، نيكل و كروم كاهش مي‌يابد. مقدار ميانگين ريسك اكولوژيك به ترتيب نشان‌دهنده ريسك متوسط و زياد براي عناصر مس و كادميم است. مقدار كل نسبت خطر براي تمام عناصر انتخابي از طريق بلع، تنفس و جذب پوستي در كودكان بيش‌تر از بزرگسالان است. نتايج شاخص‌هاي ژئوشيميايي و آماري نشان داد كه كادميم، سرب، آرسنيك، مس و روي از نظر منشاء، بيش‌تر تحت تأثير فعاليت‌هاي انسانزاد قرار دارند. آرسنيك، كروم و كادميم به-عنوان عناصري كه سلامت انسان را به مخاطره مي‌اندازند شناسايي شدند و ريسك سرطان‌زايي در محدوده قابل تحمل براي سلامت انسان به‌دست آمد.

Soils from the industrial areas in the south of Bandar Abbas County are susceptible to contamination by the export terminal, metal and non-metallic industries. In this research, the concentrations of selected potentially toxic elements in order to determine the contamination level, source and assessment of ecological risk index, also health risk assessment to determine the quantity of potential carcinogenic and non-carcinogenic risks of the elements in the soil of this area was investigated So that a total of 66 soil samples were collected. The Enrichment Factor (EF) and Ecological Risk Index were calculated to measure the contamination level. Principle component analysis (PCA) was used to determine the sources of heavy metals pollution, and also the health risk assessment was used in three ways: ingestion, inhalation and dermal contact. Results indicated that the average of EF for studied elements decreased in the order of Cu, Cd, Pb, Zn, As, Ni and Cr. The mean value of the ecological risk of Cu and Cd indicates medium and high ecological risk, respectively. The Hazard index for all selected elements through ingestion, inhalation and dermal contact in children is higher than that of adults. The results of EF and PCA indicate that the As, Cd, Cu, Pb and Zn have been affected by anthropogenic sources. As, Cr and Cd were regarded as the priority pollutants and Cancer risks in soils were within tolerable risk to human health.