استفاده از توركينست در تغذيه مادر چاه قنات‌ها (مطالعه موردي حوزه آبخيز مشنق در شمال درياچه اروميه)

Using turkey nest dams to recharge the main well in kariz

قنات يكي از ابتكارات ايرانيان جهت مبارزه با كمبود آب و تامين آب كشاورزي خصوصا در مناطق خشك و نيمه خشك مي‌باشد. خشكسالي‌هاي چند سال اخير در كشور باعث خشك شدن آب در بسياري از قنات‌ها شده است. در اين رهگذر روش‌هاي تغذيه مصنوعي آب و احداث سامانه‌هاي سطوح ‌آبگير باران اقدامي موثر در حفظ قنات‌هاي موجود و افزايش آبدهي آن‌ها خواهد بود. از سامانه‌هاي مناسب جهت تغذيه مادرچاه قنات‌ها به خصوص در داخل مسيل‌ها مي‌توان به توركينست اشاره نمود كه با توجه به نگهداري رواناب زياد پس از هر بارش، مي‌تواند تاثير بسيار زيادي بر افزايش آبدهي قنات ها در مناطق مختلف داشته باشد. در اين تحقيق سعي بر آن است به كاربرد، ابعاد و محل مناسب اين سامانه پرداخته شود. سدهاي توركينست مي‌تواند در كنار و يا نزديك رودخانه ساخته شود تا آب از رودخانه به اين سامانه هدايت شود. از نظر منابع آب زيرزميني در زيرحوضه مشنق واقع در شمال درياچه اروميه حدود 40 حلقه چاه عميق، 4 رشته قنات فعال بوده، در كل مجموع 5 ميليون متر مكعب آب را از سفره‌هاي آب زيرزميني تخليه مي‌كنند. براي احداث دو مورد توركينست با هدف تغذيه مادر چاه قنات كت‌كهريزي در كنار رودخانه مشنق در شمال درياچه اروميه عمليات خاكبرداري و خاكريزي با ابعاد قطر بزرگ 60 متر و قطر كوچك 50 متر در كف، به ارتفاع 3 متر با شيب 1:3 انجام گرديد؛ گنجايش مفيد توركينست‌ها بين 27000 تا 30000 متر مكعب برآورد شد. در صورت رعايت اصول فني در احداث اين سازه با هدف تغذيه مصنوعي در داخل مسيل‌ها و آبرفت‌هاي درشت دانه با كمينه تخلخل 35%، بيش از 10000 متر مكعب آب در هر آبگيري به سطح ايستابي آب‌ زيرزميني در مادرچاه قنات تغذيه خواهد شد.

Excessive use of groundwater, especially in agriculture, has led to a drop in aquifer water levels, and along with droughts, has dealt irreparable losses such as drying of karizes, springs, wells and land subsidence. One of the traditional ways of protecting these resources is the use of rainwater catchment systems as an Iranian technique for storage of precipitation. Among water extraction systems, turkey nest dams can be introduced to recharge groundwater aquifers, enable permanent utilization, and prevent drying of springs and karizes. The benefits of using turkey nest dams are the large volume of these reservoirs and reduction of water costs. Turkey nest dams reduce drilling depth and increase capacity. In this research, we consider the application, dimensions, and location of this system. Turkey nest dams can be built near a river. In the Meshnagh sub-basin of Lake Urmia, about 40 deep wells and 4 active karizes discharge nearly 5 Mm3 of water from groundwater aquifers. In order to construct two turkey nest dams with the aim of recharging the wells of the Katkahriz kariz, excavation and earthwork operations were carried out along the Meshnag River in the north of Lake Urmia. The dams had a large diameter of 60 m, a small diameter of 50m, and a height of 3m with a 1:3 slope. The effective capacity of the dams was estimated at 27,000 m3. If technical principles are observed, a dam of this size on soil with coarse grains and alluvial sediments with a minimum porosity of 35% will supply more than 10,000 m3 of water into the main well of the kariz.