تحليل رابطه كمال مدرَك و ادراك لذت در نظر ابن‌سينا

در ميان مباحث پيچيده نفس، تقريرات ابن‌سينا در مورد لذت اندك اما قابل توجه است. از نظر او لذت از كيفيات نفس و بديهيات است، از همين رو ابن‌سينا تلاش كرده است به جاي تعريف ماهوي لذت، از ابهام آن بزدايد و آن را فقط توضيح دهد. او لذت را ادراك امر ملائم با قوه مدركه مي‌داند. ملائم از نظر او كمال و خير قوه مدركه يا فعل خاص آن است. ابن‌سينا در تبيين فرآيند لذت از كمال و خير ديگري نيز سخن به ميان آورده است. او كمال و خير مدرَك را نيز موجب ادراك لذت عنوان كرده است. حال مسئله‌ اين است كه اين دو كمال (كمال مدرَك و كمال قوه مدرِكه) در فرآيند ادراك لذت چه جايگاهي دارند و به طور كلي چه رابطه ميان اين دو وجود دارد. براي پاسخ به اين سوال، متون ابن‌سينا در مورد لذت جمع‌آوري شده است. سپس با روش توصيفيتحليلي با تكيه بر ديگر نظرياتش لذت در انديشه او تحليل و بررسي شده است. نتايج اين پژوهش نشان مي‌دهد كه اين دو كمال در واقع دو شرط تحقق لذت‌اند كه تحقق كمال مدرَك براي ادراك لذت لازم است اما حصول آن ضرورتاً باعث ادراك لذت نمي‌شود. شرط دوم كمال قوه مدركه يا ملائمت است كه به محض تحقق آن، لذت ادراك مي‌شود. البته تحقق كمال دوم مشروط به ادراك كمال اول است. به نظر مي‌رسد تفكيك اين دو كمال در مباحث زيبايي‌شناسي كاربردي قابل توجه داشته باشد.