تاريخچۀ سنگ لاجورد و نقش علم شيمي در كشف حقايق آن

سنگ لاجورد (Lapis lazuli) نام سنگي است كه در فلات ايران استخراج مي‌شود. خاستگاه اصلي سنگ لاجورد،‌ معادن سرسنگ در سرزمين بدخشان در شمالي‌ترين بخش افغانستان است. اين سنگ به رنگ آبي تيره همراه با لكه‌هاي طلايي پيريت است و از سنگ‌هاي نيمه‌قيمتي و شناخته شده در عهد ايران باستان و يكي از كالاهاي تجاري ايرانيان بود. دانشمندان ايراني از جمله ابوريحان بيروني، ابن سينا، خواجه نصيرالدين طوسي، جوهري نيشابوري و غيره در مورد خصوصيات اين سنگ و خواص درماني آن مطالب بسياري آورده‌اند. هنرمندان ايراني در سده‌هاي مياني و اروپايي دورۀ رنسانس از اين سنگ به عنوان رنگدانۀ لاجوردي (آبي نيلي) در نقاشي‌هاي خود استفاده مي‌كردند. امروزه از آن براي ساخت جواهرات نيمه‌قيمتي، وسايل تزييني، نقاشي، آثار هنري و انرژي درماني استفاده مي‌شود. اين سنگ را مي‌توان با استفاده از روش‌هاي شناسايي مدرن در علم شيمي بررسي كرد. شيمي‌دانان با استفاده از روش‌هاي FTIR ، XRD، SEM، EDS، SR، PIXE و تركيب آنها با يكديگر، مي‌توانند ساختار، مبدأ، سن، ريخت‌شناسي، ناخالصي، اجزاي تشكيل‌دهنده و تاريخ اين سنگ را تعيين كنند.