اصطلاح ادبي يا واكنش رفتاري! «انگشت‌گَزيدن» در ادبيات و نقاشي ايراني

بيان مسئله: هيجان تعجب، شرم و گناه از هيجان‌هاي بشري محسوب مي‌شوند. عكس‌العمل‌هاي ناشي از اين هيجان‌ها تابع مسائل زيست‌شناختي و فرهنگي است. با نگاهي به هنر و ادبيات ايران در بستر تاريخ، اين طور به‌نظرمي‌رسد كه يكي از واكنش‌هاي فرد متعجب و نادم، در فرهنگ ايران، «گَزيدن انگشت» بوده است؛ زيرا نمونه‌هاي بي‌شماري از آن را در متون، اشعار كهن و نگارگري ايران مي‌توان ديد. از آنجايي كه اين عكس‌العمل صرفاً در تاريخ فرهنگي ايران قابل مشاهده است آن را بايست متأثر از مسائل فرهنگي و مختص ايرانيان دانست. بررسي سير تاريخي اين اصطلاح اين پرسش را پاسخ خواهد داد كه «انگشت‌گَزيدن» چه تغييراتي در بستر زمان داشته و اصطلاحي صرفاً ادبي است يا واكنشي رفتاري محسوب مي‌شود؟هدف: سير تاريخي «انگشت گزيدن» در ادبيات و نقاشي ايراني و دستيابي به اين نكته كه اصطلاح مذكور از واكنش رفتاري ايرانيان اخذ شده است يا خير.روش تحقيق: به‌روش توصيفي تاريخي و به‌صورت كتابخانه‌اي و اسنادي، اصطلاح «انگشت‌گزيدن» در ادبيات كهن فارسي و نگارگري ايران، مورد مطالعه قرارگرفت و سعي بر آن بوده از هر سده نمونه‌اي ادبي يا هنري مربوط با موضوع، انتخاب و مورد مطالعه قرارگيرد و در مقايسه با شرح حال سياحان درباره رفتار ايرانيان در موقعيت هيجاني دريابد كه اين اصطلاح يك كنايه ادبي يا واكنشي رفتاري است.نتيجه‌گيري: «انگشت‌گزيدن» صرفاً يك اصطلاح ادبي است؛ زيرا هيچ‌كدام از سياحاني كه از ايران و فرهنگ ايرانيان در بستر تاريخ نوشته‌اند به اين عكس‌العمل در رفتار آن‌ها اشاره نكرده‌اند. شاعر براي اغراق در كلام خود از اين كنايه سود جسته و زيبايي اين آرايه، آن را در تاريخ ادبيات ايران فراگير كرده است. پيوستگي ادبيات و نقاشي ايران باعث‌ شده تا اين اصطلاح به تصوير درآيد و نمود عيني آن براي چندين قرن بدون تغيير موجود باشد.