مطالعۀ نقوش زرتشتي ‌دوزي با رويكرد انسان‌شناسي هنر

بيان مسئله: هنر «زرتشتي‌ دوزي» نوعي سوزن ‌دوزي مخصوص بانوان زرتشتي است كه پيشينۀ آن را مي‌توان در ايران پيش از اسلام دانست. بسياري از نقوش زرتشتي‌دوزي داراي معاني و ريشه‌هاي فرهنگي ديني و زيبايي‌شناختي است كه تاكنون به آن پرداخته نشده و شناسايي آن مي‌تواند معناي پنهان اين نقوش را، كه از ديد برخي صرفاً نقوشي بدون معناست، آشكار كند.هدف پژوهش: به دليل وجود نقش‌مايه‌هاي متفاوت و مفاهيم نمادين آن‌ها، پژوهش پيش رو در نظر دارد به بررسي و فهم نقوش هنر زرتشتي‌دوزي از ديدگاه فرهنگ و جامعۀ آفريننده‌اش بپردازد.روش پژوهش: اين مقاله با رويكرد انسان‌شناسي هنر به‌دنبال پاسخ پرسش زير است: معاني فرهنگي، معيارهاي زيبايي‌شناختي و كاركردي نقوش زرتشتي‌دوزي چيست؟ جهت پاسخ به اين پرسش براساس نظريات انسان‌شناسي هنر با استفاده از سه بعد معناشناختي، زيبايي‌شناختي و كاركردشناختي، با روش توصيفي-تحليلي و با تكيه بر پژوهش‌هاي ميداني، كتابخانه‌اي و مصاحبه، نقوش تزييني تحليل و بررسي شده‌اند. نتيجه‌گيري: نتايج پژوهش نشان مي‌دهد كه بر مبناي تحليل معناشناختي بسياري از نقوش يادآور كهن‌الگوهايي چون مادر و درخت است و اين نقوش، كه برخي از آنها روي لباس عروس كار شده، نمايانگر الهۀ زايش بوده‌اند و رابطۀ مفهوم و كاربرد را نشان مي‌دهند. همچنين براساس تحليل زيبايي‌شناختي ساختار، رنگ، فرم، بافت و تركيب‌بندي با الگوي دوخت هماهنگ و داراي تعادل، تنوع و ريتم است. در تحليل كاركردشناختي نيز نقوش بيشتر روي لباس زنان به‌خصوص عروس‌ها كار مي‌شده و با كاربرد آن از نظر معنايي هماهنگ بوده و يادآور اين ديدگاه آيين زرتشت است كه تكليف انسان را شاد زيستن مي‌دانسته است.