جايگاه مزارع و باغ‌ها در شكل‌گيري و توسعۀ شهر تاريخي نراق

بيان مسئله: شهر تاريخي نراق در سدۀ اخير به تدريج اقتصادِ مبتني بر تجارت خود را از دست داده و از روزهاي اوج فاصله گرفته است؛ با وجود اين، ساختار توليدي مبتني بر كشاورزي و دامداري هنوز باقي مانده است. از اين‌رو شهر، ارتباطي گسترده با حومه‌هاي زراعي خود دارد. كمبود آب، توسعۀ شهري ولو ناچيز و تغيير كاربري اراضي ناشي از ايجاد ساختارهاي بزرگ از قبيل دانشگاه و مجموعه‌هاي كوچك و بزرگ صنعتي، مزارع، اراضي و باغ‌ها را در معرض خطر قرار داده است. اين در صورتي است كه بررسي‌هاي اوليه نشان از ارتباط گستردۀ ميان اراضي زراعي با ساختار شهري نراق دارد. هدف: اين مقاله در پي شناخت نقش و جايگاه مزارع و باغ‌ها در ساخت شهري نراق است و براي اين منظور، پهنۀ قرارگيري مزارع، باغ‌ها و اراضي كشاورزي را در نسبت با هستۀ اوليۀ نراق و سير توسعۀ تاريخي آن مطالعه خواهد كرد.روش تحقيق: روش تحقيق به‌كار رفته در اين مقاله تفسيري_ تاريخي است و علاوه بر متون تاريخي، بافت و بستر شهري نراق نيز براي نيل به هدف تفسير خواهند شد. در اين راستا، پهنه‌هاي زيركشت و اراضي كشاورزي مجاور شهر و محدوده‌هاي دورتر از بافت فيزيكي آن، در قالب نمونه‌هايي از مزارع مسكون و باغ‌ها شناسايي و مطالعه شده‌اند تا نسبت ميان آنها با هستۀ اوليۀ شهر و توسعه‌هاي ثانوي آن روشن شود. نتيجه‌گيري: تحليل يافته‌هاي اين مقاله نشان مي‌دهد كه مزارع در الگوي خُرد استقرارِ خود، بهره‌گيري از منابع آبي، برنامه‌ريزي براي استفاده از زمين در جهت استقرار و توسعۀ يك استقرار امن و گسترش اراضي كشاورزي در راستاي كاهش خطرات محيطي مانند سيلاب‌ها را فراهم مي‌كرده‌اند. اين الگو در مقياسي كلان‌تر و در جهت توسعه و تبديل هستۀ زراعي اوليه به زيستگاه و شهر ثانوي ادامه يافته و در عين حال با توسعۀ شهري به سوي شرق و در تبعيت از بافت و شكل مزارع و باغ‌هاي سوي شرقيِ زيستگاه اوليه هماهنگ بوده است.