تبيين تأثير جريان‌هاي اجتماعي و سياسي سال‌هاي 1300 تا 1357 بر شكل‌گيري يادمان‌هاي آرامگاهي ايران معاصر

بيان مسئله: معماري به‌عنوان بخشي از فرهنگِ هر جامعه برخاسته از بستر اجتماعي و سياسي آن جامعه است. در برخي مناطق جغرافيايي، يادمان‌هاي آرامگاهي شكل‌دهندۀ بخش مهمي از تمدن آن كشور محسوب مي‌شود. در ايران نيز، با توجه به اهميت اين بناها به لحاظ مذهبي، با ظهور حكومت پهلوي، نوعي متفاوت از بناهاي آرامگاهي و نگرشي نو به معماري بناهاي يادماني و آرامگاهي شكل گرفت. عمده‌ترين دليلِ اين تفاوت به بستر اجتماعي و سياسي سال‌هاي 1300 تا 1357 بازمي‌گردد. شناخت اين بستر و چگونگي ايجاد آن مي‌تواند درك بهتري از نحوۀ شكل‌گيري يادمان‌هاي آرامگاهي ايران در اين دوران را در پي داشته باشد. هدف پژوهش: هدف از اين پژوهش تبيين جريان‌هاي تأثيرگذارِ سياسي و اجتماعي سال‌هاي 1300 تا 1357 بر روند شكل‌گيري يادمان‌هاي آرامگاهي ايرانِ معاصر و بررسي چگونگي تأثيرگذاري اين جريان‌هاست. به عبارت ديگر، در اين پژوهش به اين پرسش‌ها پاسخ داده مي‌شود كه اولاً تحولات سياسي و اجتماعي تأثيرگذار بر شكل‌گيري يادمان‌هاي آرامگاهي كدام‌اند، و ثانياً اين تحولات به چه نحو بر روي اين روند تأثير گذاشته‌اند؟ روش پژوهش: ابتدا، پس از بررسي ميداني، نمونه‌هايي موردي انتخاب و سپس با ابزار مطالعات كتابخانه‌اي و بررسي اسناد به روش تاريخيتفسيري، جريان‌هاي سياسي و اجتماعي هم‌دورۀ اين بناها بررسي مي‌شوند؛ سرانجام، تأثير اين تحولات بر جامعه و چگونگي اين اثرگذاري در هر دوره مورد تحليل قرار مي‌گيرد. نتيجه‌گيري: بررسي اسناد موجود نشان مي‌دهد كه در دورۀ پهلوي اول تحولاتي همچون غرب‌گرايي، مذهب‌ستيزي، و سعي در ايجاد وحدت ملي، تأثيري بي‌واسطه‌تر بر روي اين فرايند گذاشته و بر انتخاب آرامگاه‌ها، شكل و ساختار آن‌ها اثري مستقيم داشته‌اند. با تداوم اين تحولات در دورۀ پهلوي دوم، اين اثرگذاري بر روي معماري يادمان‌هاي آرامگاهي به‌واسطۀ بسترهاي فرهنگي ايجادشده صورت گرفته است. همچنين طراحي اين بناها، نسبت به دورۀ قبل، از رويكردهاي شخصي معماران و تحولات هنري جامعۀ جهاني تأثير بيشتري گرفته و اين منجر به تغيير، هم در فرم و هم در جزئيات، شده است.