ارتباط علمي، مروري بر اهميت، تاريخچه، و مدل هاي آن

Science Communication, A review on Importance, History, and Its Models

موضوع اين مقاله يكي از سخنراني هاي ارائه شده در سمينار نيم روزه مسائل نشر كتاب علمي با عنوان "علم و جامعه، نقش دانشمندان در ارتباط علمي" است كه در تيرماه سال 98 در فرهنگستان علوم برگزار شد. در اين مقاله كه شكل مبسوط تري از آن سخنراني است به اهميت موضوع ارتباط علمي بين دانشمندان و مردم و نقش آن در پيشرفت علم و جامعه پرداخته شده است. در يك نگاه به نظر مي رسد كه ارتباط علمي بين دانشمندان و مردم كه طبق شواهد سنتي ديرين بوده است متاسفانه پا به پاي پيشرفت و گسترش علوم سير رو به رشد نداشته است و شايد بشود گفت با تخصصي شدن موضوع كار دانشمندان علوم اين ارتباط اغلب تنگ و تنگ تر شده، و فاصله بين دانش و دانشمندان با عموم فراختر شده است. خوشبختانه به نظر مي رسد در يكي دو دهه اخير در سطح جهاني اهميت موضوع بيش از پيش روشن تر شده است و گواه آن انتشار منابع علمي جدي دانشگاهي و منابع ديگر در اين باب و رواج برنامه هاي متنوعي است كه درتعدادي از كشورها و نيز برخي دانشگاهها به شكلي جدي در دوره ها و برنامه هاي درسي براي گسترش فهم علم در جامعه طرح و دنبال مي شود. با توجه به پيشرفتهاي بي وقفه و شگفت انگيز علم و نيز كاربردهاي روزمره اش، امروزه بيش از هر زماني ضرورت ارتباط علمي بين دانشمندان، سياستمداران و سياست گزاران برنامه هاي توسعه علمي و فني و نيز عموم مردم آشكار شده است و بدون برقراي يك ارتباط علمي فراگير در سطوح گوناكون، پيشرفت و توسعه جوامع بدون مشكل نخواهد بود. شكاف بين دانشمندان قلمروهاي گوناگون و بين اينها و مديران و سياستگزاران جامعه و نيز عموم مردم نه تنها مانعي براي توسعه علم بلكه مانعي براي پيشرفت و توسعه پايدار جوامع به شمار مي رود. در اين مقاله ضمن مروري بر سابقه و نقش ارتباط بين دانشمندان و جامعه در دوران باستان، پس از وقوع "انقلاب علمي" و در دوران حاضر، ديدگاه ها و راهكارهاي برقراري اين نوع ارتباط خلاصه شده است.

The article is an extended version of a talk on the issue given in Half-Day Seminar on the Complications of Scientific Publications held by Iranian Academy of Sciences, on July the ninth of 2019. Apparently, science communication, an old tradition and once very popular according to the literature reviewed, is not well advanced along with the magnificent scientific progress happened during the last two centuries. As a matter of fact, modern experts in scientific disciplines seem are not very much interested to share their knowledge with public in general, and the gap between scientific communities and lay public becomes more widened. However, the importance of science communication for public has emerged as a topic of interest for academics and administrations in last two decades, evidenced by advancement of public education plans and programs in several countries. It also appeared as a discipline of education in many universities around the world. Due the huge progress and fast moving advances in basic sciences, and their implications in everyday life, the requirement of communicating scientific knowledge is more evident both for the public and government officials. Since the gap between scientists enrolled in different disciplines, between them and the society and policy-makers considered to be a barrier to science progress in society and for sustainable development as well. This article reviews the history of scientific communication, the emergence of the “scientific revolution”, and present-day importance and models of science communication as a field of research and study.