برساخت اجتماعي پروبلماتيك حضور داغديده در گورستان، به‌سوي يك نظريۀ زمينه‌اي

مرگ همواره بخشي انفكاك‌ناپذير از زندگي بشر بوده است. بشر براي قابل‌تحمل ساختن مرگ به مذهب، فلسفه، علم و هنر متوسل شده است. پژوهش‌هاي تاريخي و مردم‌شناختي، نقش فرهنگ بر واكنش انسان‌ها نسبت به مرگ را تأييد كرده‌اند. در همين راستا آيين‌هاي خاكسپاري و تدفين كه تا حدودي تحت‌تأثير فرهنگ و مذهب هستند، به‌عنوان نخستين جلوۀ اجتماعي ماتم در به هم پيوستگي شبكۀ حمايتي در كنار داغديدگان و تسهيل پذيرش فقدان حائز اهميت هستند. در مقالۀ حاضر براي دستيابي به فهمي عميق از فرايند حضور و كنش‌هاي داغديدگان در گورستان، به‌عنوان يكي از حوزه‌هاي اساسي تاثيرگذار در زندگي آنها و نقش آن در گذر از داغديدگي، با طراحي نظريۀ زمينه‌اي به گردآوري داده‌ها از داغديدگان درجۀ يك، در بستر شهر يزد اقدام شد. بنابراين مصاحبه‌هايي عميق با داغديدگان فقدان‌هاي غير‌منتظره، كه حداقل چهار ماه و حداكثر چهار سال از فوت عزيز يا عزيزانشان مي‌گذشت، انجام شد. در اين مسير با تحليل خط‌به‌خط گزاره‌ها در سه فرايند كدگذاري باز، محوري و گزينشي، 24 مقولۀ اصلي و يك مقولۀ هسته تحت‌عنوان برهم‌كنش واسازانۀ داغديده/متوفي در گورستان برساخت شد. پديدۀ مركزي اين مقاله پروبلماتيك حضور در گورستان بود كه داغديدگان در واكنش به آن، استراتژي‌هايي متفاوتي را اتخاذ مي‌كردند. برساخت زندگي در گورستان، مكانيسم جايگزيني مكاني خيرات، مديريت حضور و غيره از جمله استراتژي‌هاي آنها در پاسخ به پديدۀ مركزي بوده است. اتخاذ اين استراتژي‌ها، پيامدهاي منفي و مثبتي همانند تنظيم عواطف، تشديد بيماري‌ها و سازگاري با اپوخه گورستان را براي آنان به ارمغان آورده است.