مستدرك‌نويسي با رويكرد احتجاجي؛مطالعه موردي: «مصباح‌البلاغة في مشكوة الصياغة» ميرجهاني

Mustadrak Writing through Argumentation Approach Case study: "Mesbah al-Balaghah fi Mishkat al-Siyagha" by Mirjahani

نهج ­البلاغه از ديرباز تا كنون، مورد توجه عالمان و اديبان مسلمان واقع شده است. تلاش براي تكمله­ نويسي بر نهج­ البلاغه مدتي بعد از تدوين آن جلوه­‌گر شده است تا جايي كه امروزه شاهد انباشت آثاري با عنوان «مستدركات نهج­‌البلاغه» هستيم. مستدرك «مصباح­‌البلاغة في مشكوة الصياغة» اثر محمدحسن ميرجهاني از نمونه‌هايي به شمار مي­‌رود ‌كه در اواخر دهه 40 شمسي به نگارش درآمده است. اگرچه واژه «مستدرك» در همه اين آثار ديده مي­‌شود، ولي با واكاوي انگيزه­‌هاي مولفان و معيار انتخاب­هاي كلام امام علي عليه السلام در مستدركات، مي­‌توان به تفاوت­هايي در نوع رويكرد ايشان پي­برد. در خصوص مستدرك ميرجهاني، واكاوي جريان­هاي سياسي و مذهبي دوره او، مي­‌تواند زواياي ديگري از لايه‌­هاي پنهان كتاب را فراروي مخاطب بگشايد. انگيزه محوري ميرجهاني در تدوين چنين اثري، احتجاج با جريان­هاي غيرشيعي اعم از اهل سنت، بهائيت و ... بوده است. با تكيه بر تحليل جريان­هاي عصر ميرجهاني و تلاش بر بازخواني كتاب او، شاهد نوع جديدي از مستدرك نهج­ البلاغه با رويكرد احتجاجي مي­‌باشيم.

Nahj al-Balaghah has long been the focus of Muslim scholars and writers. Attempts to book writing about Nahjah al-Balaghah have been manifested sometime after its compilation, to the point that today we are witnessing the accumulation of works entitled " Mustadrakāt of Nahj al-Balaghah". The mustadrak “Mesbah al-Balaghah fi Mishkat al-Siyagha” by Mohammad Hassan Mirjahani is one of the examples written in the late 40s (Persian solar decade). Although the word "Mustadrak" is seen in all these works, by analyzing the authors' motives and the criteria for choosing the words of Imam Ali (A.S.) in mustadrakāt, we can see differences in the type of his approach. Regarding Mir Jahani's mustadrak, an analysis of his time's political and religious events can reveal the hidden aspects of the book to the audience. MirJahani's main motivation in compiling such work was dialecticing non-Shiite currents, including Sunnis, Baha'is, and others. Relying on the analysis of the events of the MirJahani era and trying to re-read his book, we are witnessing a new type of mustadrak of Nahj al-Balaghah with an argumentation approach.