تحليل گفتمان انتقادي بيانيه‌ گام دوم انقلاب اسلامي با بهره‌گيري از روش نورمن فركلاف

بيانيه گام دوم انقلاباسلامي به‌عنوان برنامه‌اي راهبردي از سوي حضرت آيت‌الله خامنه‌اي در چهلمين سالگرد پيروزي انقلاب اسلامي منتشر شده است. تحليل گفتمان اين بيانيه‌ مي‌تواند ارزش‌هاي نهفته در ايدئولوژي انقلاباسلامي را واشكافي كرده و گزاره‌هاي تاريخي مرتبط با متن بيانيه را بر مخاطبان پژوهش آشكار سازد. سؤال اصلي تحقيق آن است كه بيانيه از چه ساختارها، بافت‌هاي موقعيتي و روابط متني و بينامتني شكل گرفته و تأثيرات متقابل گفتمان بيانيه با ساختارهاي اجتماعي و نهادي بر چه مؤلفه‌هايي استوار است. مقاله حاضر با روش تحليل گفتمان انتقادي فركلاف، روابط ايدئولوژيك بيانيه را در سه بخش توصيف، تفسير و تبيين واكاوي نموده و به كشف ارتباط ميان زبان، ايدئولوژي و قدرت مي‌پردازد. تحليل واژگان و بررسي ويژگي‌هاي دستوري بيانيه نشان مي‌دهد مولد متن به‌دنبال ايجاد گفتماني تعاملي همراه با ايجاد حس قرابت بوده و با هدف تبيين روحيه اصيل انقلاب براي جوانان و ايجاد فضاي گفتماني سازنده، در صدد ترسيم مسير آينده‌ نظام است. افعال متن بيانيه، تعهد مطلق نويسنده به صدق گزاره‌هاي بيانيه و شفافيت ديدگاه مؤلف در جهان‌بيني را نشان مي‌دهد. هم‌چنين عدم استفاده از حسن تعبير و افعال كمكي مستلزم ترديد، حكايت از صداقت و صراحت مؤلف در تبيين اهداف بيانيه دارد. بررسي زمينه‌هاي بينامتني، نمايانگر تأكيد بر خودباوري و درس‌آموزي از رخدادهاي داخلي و بين‌المللي است. در بررسي تأثيرات متقابل گفتمان با ساختارهاي نهادي و اجتماعي، به تعامل بيانيه با «نظام فكري رهبران انقلاب» از يك سو و اثرگذاري و اثرپذيري بيانيه در ارتباط با دانش زمينه‌اي «جامعه‌ي اسلامي ايران» از سوي ديگر پرداخته شده است.