ارزيابي ويژگيهاي هيدروژئوشيميايي و روند تكاملي آب هاي زيرزميني دشت جاجرم، شمال شرق ايران

دشت جاجرم در استان خراسان شمالي و به لحاظ منطقه بندي ساختاري در شمال حوضه كوير مركزي و در جنوب سلسله جبال البرز واقع‌شده است. هدف از اين مطالعه بررسي عوامل مؤثر در روند تكاملي و ويژگي‌هاي هيدروژئوشيميايي منابع آبي دشت جاجرم بود. جهت دست يابي به اين هدف، 20 نمونه آب از چاه‌هاي دشت برداشت و پارامترهاي فيزيكي از قبيل pH، T.D.S، EC و شوري در محل نمونه‌برداري در منطقه توسط مولتي متر اندازه گيري شد. علاوه بر اين ويژگي هاي شيميايي آب هاي سطحي ورودي دشت نيز ارزيابي شد. آناليز هيدروژئوشيميايي داده‌ها در آزمايشگاه به روش پلاسماي القايي صورت گرفت و تجزيه‌وتحليل‌هاي آماري و مدل‌سازي در محيط نرم‌افزارهاي Chemistry و AqQA انجام شد. بر اساس نمودار پايپر تيپ اغلب آب‌هاي زيرزميني در اين دشت جزو رخساره سديك و تيپ كلروره بوده و در برخي نمونه‌ها نيز رخساره سديك و تيپ سولفاته مي‌باشد. بررسي آناليزهاي شيميايي آب‌هاي وارده به آبخوان دشت جاجرمنشان داد كه منابع تأمين‌كننده يون‌هاي وارده به دشت جاجرم متأثر از ليتولوژي سنگ‌ها و رسوباتي بود كه در معرض هوازدگي به مدت طولاني قرار داشتند طوريكه آب‌هاي دشت، به دليل عبور از سازندهاي تبخيري آواري دوران سوم (تشكيلات مارني، گچي نمكي و آهك مارني)، آن‌ها را حل نموده و باعث افزايش نسبت Cl+ SO4 HCO. شده است. يافته‌ها نشان داد، وجود سنگ‌ها و كاني‌هاي كربناته (كلسيت)، سولفاته (ژيپس) و سيليكاته (توف و سنگ آذر آواري) در مسير عبور آب باعث شده است تا نسبت‌هاي Ca+Mg CO3 وCa CO3. به وجود آيد. بر اساس محاسبات انجام‌شده، مشخص شد كه روند تكاملي نمونه‌هاي آبي در اين دشت در صورت عدم مديريت صحيح به سمت ايجاد نسبت SO₄ gt;Mg پيش خواهند رفت كه احتمالاً باعث تشكيل كربنات‌هاي سديم دار و هاليت در آينده خواهد شد و همچنين در انتها باعث بالا رفتن EC و به وجودآمدن شوره‌زار در دشت جاجرم خواهد شد.