نقش نهاد مرجعيت و روحانيت شيعه در گفتمان مشروطه‌ خواهي ايران

به رغم بنيادهاي متباين دين و دولت، با برآمدن صفويه به عنوان نخستين دولت ملي در ايران كه به پيوند دين و دولت منجر گرديد، بنيادهاي سلطنت از مشروعيتي ديني برخوردار گشتند و روحانيت و علماي شيعه نيز در اين جايگاه از نقشي بنيادين در ترويج فرهنگ تشيّع، بسترسازي براي عمل به قوانين و احكام فقهي شيعه، احياي امر به معروف و نهي از منكر، تأمين مصالح عامّه و دفاع از حقوق مردم و سرانجام تعميق و بسط مباحث علمي در تمامي حوزه‌هاي علمي و تمدن عظيم ايراني ـ اسلامي مشاركت نمودند؛ تا جايي‌كه روحانيت توانست با تاسيس نهاد مرجعيت به نيرويي سياسي تبديل گردد. عليرغم پيوندهاي تنش‌زاي اين دين و سلطنت، اما اين نيروي سياسي با منشأ مشروعيت مجزا از سلطنت تا دوره‌ي قاجاريه كارويژه‌هاي خود را در حوزه‌ي عمومي-سياسي ايران تداوم بخشيد؛ اما با انقلاب مشروطه و نقش فعالي كه درآن ايفا نمود به بازخواني در گفتمان تجدد اسلامي كمك شاياني نمود؛ تا جايي‌كه از طريق ايجاد چالش در نظام سلطنتي در انقلاب بعدي ايران و در قالب گفتمان بازگشت به خويشتن اسلامي، خود به تنهايي دست به نوسازي انقلابي زد. مقاله حاضر با نگاهي اجمالي به نقش نهاد مرجعيت و روحانيت شيعه در گفتمان مشروطه خواهي ايران از طريق روش اسنادي پرداخته است.