استفاده از تحليل چند‌متغيره به منظور ارزيابي كيفيت خاك در اراضي كشاورزي استان زنجان

شاخص كيفيت خاك به عنوان ابزاري كمّي براي ارزيابي تأثير كاربري و سيستم هاي مديريتي بر شرايط خاك مورد استفاده قرار مي گيرد. هدف از اين تحقيق كمّي كردن كيفيت خاك در بوم سازگان هاي كشاورزي استان زنجان با استفاده از تحليل هاي چند متغيره مي باشد. 154 نمونه خاك از 77 مزرعه در سطح استان زنجان (27 نمونه در كاربري آبي و 50 نمونه در كاربري ديم) از عمق صفر تا 30 و 30 تا 60 سانتي متري جمع آوري شد. 24 ويژگي فيزيكي، شيميايي و زيستي خاك اندازه گيري شدند. روش تجزيه به مؤلفه هاي اصلي به منظور شناسايي حداقل ويژگي هاي مؤثر ((MDS بر كيفيت خاك استفاده شد. دو گروه از حداقل ويژگي هاي مؤثر با بررسي جداگانه ي ويژگي هاي فيزيكي، شيميايي و زيستي ((MDS1 و بررسي كل ويژگي ها (MDS2) تعيين شد و قابليت روش هاي خطي و غير خطي جهت تهيه شاخص كيفيت خاك مورد بررسي قرار گرفت. چهار شاخص براي كيفيت خاك با استفاده از MDS1 و  MDS2و روش امتيازدهي خطي و غير خطي محاسبه شد. نيتروژن كل، فسفر، سديم، روي و مس قابل جذب، كربن زيست توده ميكروبي، شاخص سهم ميكروبي، ميانگين وزني قطر خاكدانه و جرم مخصوص ظاهري به عنوان MDS1 تعيين شدند. كربن آلي، فسفر، سديم، روي و مس قابل جذب، شاخص سهم ميكروبي، ميانگين وزني قطر خاكدانه و ضريب جذب پذيري خاك به عنوان MDS2 شناسايي شدند. هر دو روش كارايي كافي براي شناسايي حداقل ويژگي هاي مؤثر بر كيفيت خاك را داشتند. شاخص هاي خطي كيفيت خاك (p˂0.001) نسبت به شاخص هاي غير خطي(p˂0.01)  قابليت بيشتري براي تفكيك كيفيت خاك بين دو كاربري ديم و آبي نشان دادند. شاخص كيفيت محاسبه شده با استفاده از تابع خطي و MDS1 نشان داد كيفيت خاك در كاربري آبي (0.524) شرايط بهتري نسبت به كاربري ديم (0.433) دارد. شاخص كيفيت خاك محاسبه شده با استفاده از MDS2 نيز روند مشابهي را بين كاربري آبي (0.515) و ديم (0.433) نشان داد.