ارزيابي اثر تغيير كاربري اراضي از مرتع به گندم ديم بر ويژگي‌هاي فيزيكي و شيميايي خاك با استفاده از شاخص كيفيت خاك

فعاليت هاي كشاورزي به ويژه گندم ديم يكي از عوامل اصلي تخريب مراتع طبيعي در غرب ايران است. اين پژوهش با هدف بررسي اثر درازمدت تغيير كاربري مرتع به گندم ديم (40 سال) بر برخي ويژگي هاي خاك در ايستگاه تحقيقات كشاورزي سارال واقع در استان كردستان انجام شد. نمونههاي خاك از عمق صفر تا 25 سانتي‎متري به صورت تصادفي جمع آوري شدند. برخي از ويژگي هاي خاك شامل بافت خاك، جرم مخصوص ظاهري، ميانگين وزني قطر خاكدانه‌ها، ظرفيت تبادل كاتيوني، هدايت الكتريكي، pH، كربنات كلسيم معادل، كربن آلي و نيتروژن كل و همچنين ميزان قابل دسترس عناصر منيزيم، كلسيم، پتاسيم، فسفر، نيترات و آمونيوم اندازه‎گيري شد. نتايج نشان داد كه تغيير كاربري از مرتع بكر به زمين كشاورزي سبب كاهش معني‎دار كيفيت خاك در مورد تمامي شاخص هاي مورد بررسي، به غير از جرم مخصوص ظاهري، كربنات كلسيم معادل، فسفر، منيزيم، آمونيوم و نيترات شد. تعيين شاخص كيفيت خاك (SQI) با استفاده از تجزيه و تحليل مؤلفه‎هاي اصلي (PCA) نشان داد كه كربن آلي، نيتروژن كل، رس و سيلت در حدود 90 درصد واريانس كل را به خود اختصاص داده اند، كه به عنوان مجموعه حداقل داده‎ها در محاسبه  SQIانتخاب شدند. نتايج شاخص SQI نشان داد كه ميزان اين شاخص در مرتع بكر (1.58) به طور چشم گيري بيشتر از زمين زراعي (0.72) است، كه نشان دهنده تخريب كيفيت خاك در نتيجه عمليات كشت و كار است.