تبيين جامعه شناختي مواضع سياسي تربيت دانش‌آموز به مثابه شهروند مطلوب در اسناد رسمي جمهوري اسلامي ايران (مطالعه موردي سند تحول بنيادين آموزش و پرورش،سند چشم انداز 20 ساله)

شهروند مطلوب براي نظام‌هاي رسمي به‌عنوان عنصري خلاق و مستقل شناخته مي‌شود. آنها براي تحت انقياد درآوردن‌شان از شيوه‌هاي مختلفي استفاده مي‌كنند. نظام تربيت رسمي جمهوري اسلامي نيز با تدوين اسناد «سند تحول بنيادين آموزش و پرورش و سند چشم‌انداز20 ساله» تلاش مي‌كند شهروند مطلوب خود را تربيت كند. اين مقاله ضمن شناسايي بنيان‌هاي آمادهسازي شهروندي و ويژگي‌هاي شهروند مطلوب تلاش دارد موضع‌ شفاف نظام رسمي تعليم و تربيت در ايران را از طريق اين اسناد نسبت به تربيت شهرونددانش‌آموز مشخص سازد. به لحاظ روش‌شناسي اين مقاله از نوع اسنادي تحليلي است كه محتواي اسناد موردنظر به روش تحليل محتوايي مورد واكاوي قرار گرفت و نمونه‌‌ها به‌صورت نمونه‌گيري نظري به شيوه‌ي فيش‌برداري انتخاب شده‌اند. در بخش يافته‌ها نتايج حاصل از تحليل‌ اسناد نشان مي‌دهد كه هر دو سند رسيدن به قرب الهي را هدف غايي آرمان تربيت مي‌دانند. مقوله‌‌ي استخراجي شهروند ديندار در محورهاي ديني (اعتقادي،عبادي) و مقوله‌ي شناختي(ارزشي،اخلاقي ،علمي و فرهنگي) در هردو سند اين سنخيت را نشان مي‌دهد. اما در بررسي مقوله‌ي شهروند اجتماعي با محورهاي مورد بررسي(منفعت اجتماعي، مشاركت اجتماعي سياسي، نقش‌آفريني مجزاي اجتماعي و منشا رشد اجتماعي)مسير متفاوتي براي رسيدن به هدف معرفي مي‌كنند. بر‌اساس اين نتايج سند تحول دستيابي به ايده‌ال‌هاي شهروند مطلوب را در اولويت دادن به اراده‌ي فردي ميبيند؛ در حالي كه سند چشم انداز ضمن در نظر گرفتن اين تفاوتها نقطه آغاز تربيت شهروندي را ايجاد ساختار مناسب و قرار گرفتن افراد در اين نهادها براي فراگيري الگوهاي رسمي نظام حاكم در نظر مي گيرد