نقش دكوپاژ در سوگيري و قضاوت اخلاقي مخاطب با مطالعۀ دو فيلم آژانس شيشه‌اي و جدايي نادر از سيمين

دكوپاژ يكي از مهم‌ترين عناصري است كه هر فيلم‌ساز براي كارگرداني فيلم خود در اختيار دارد. پژوهشگران سينمايي در اغلب موارد صرفاً از منظري تكنيكي به دكوپاژ نگريسته‌اند و همين نكته سبب شده تا ظرفيت‌هاي دكوپاژ در خلق معنا و جهت‌دهي به قضاوت اخلاقي مخاطب مورد غفلت واقع شود. هدف از نگارش اين مقاله، پرداختن به همين جنبۀ مغفول‌مانده‌ از كاركردهاي دكوپاژ است. اين پژوهش تلاش دارد با رويكردي توصيفي‌ـ‌تحليلي به بررسي چگونگي جهت‌دهي كارگردان به قضاوت اخلاقي مخاطب با استفاده از تمهيد دكوپاژ بپردازد. در همين راستا دو فيلم آژانس شيشه‌اي (ابراهيم حاتمي‌كيا 1376) و جدايي نادر از سيمين (اصغر فرهادي 1389) براي مطالعۀ موردي اين مقاله گزينش شده‌اند؛ آثارِ دو فيلم‌ساز صاحب‌نام ايراني از دو نسل و دو ديدگاهِ متفاوت سينمايي. براي رسيدن به نتايجي دقيق‌، از هر فيلم يك سكانس كليدي انتخاب شده و با تحليل و بررسي اين سكانس‌ها تلاش مي‌شود نگرش دو فيلم‌ساز در بهره‌گيري از دكوپاژ به عنوان تمهيدي معنابخش و مؤثر در شكل‌دهي به «همدلي سينمايي» مخاطب مورد بررسي قرار گيرد. اين مقاله آشكار مي‌سازد كه دكوپاژ چگونه در سوگيري و يا عدم سوگيري بيننده نسبت به شخصيت‌ها و نيز در قضاوت اخلاقي نهايي مخاطب دربارۀ رويدادهاي فيلم تأثيرگذار است. بدين‌ترتيب اين مقاله گامي است در امتداد پژوهش‌هايي كه براي ايجاد ارتباط بينارشته‌اي ميان حوزه‌هاي فلسفه، اخلاق و مطالعات سينمايي كوشيده‌اند.