اركان بداهه در موسيقي سنتي ايران

بداهه شكلي از عالي‌ترين، با‌اهميت‌ترين و شاخص‌ترين وجوه اجرا در موسيقي ايران است كه علي‌رغم اهميت و تأثيرگذاري چشمگيرش، تحقيقات بسيار اندك و محدودي را به خود معطوف داشته است. پژوهش‌هاي پيشين غالباً به معرفي و يا روايت جنبه‌هاي تاريخي بداهه اختصاص دارد كه در آن‌ها پرداختن به جنبه‌هاي معرفت‌شناختي بداهه و نهايتاً تشخيص مؤلفه‌هاي شكل‌دهندۀ بداهه، مغفول واقع شده است. اين تحقيق به روش تحليليتوصيفي، بر مبناي تحليل محتواي تحقيقات پيشين به گونه‌اي كيفي و با اتكا به تجارب شخصي صورت گرفته است، به گونه‌اي كه ابتدا از طريق احصاء آراي صاحب‌نظران بداهه و تشخيص مستدل واژگان كليدي متواتر در ميان آن‌ها و البته بر اساس منابع عرفاني، فلسفي، قوم موسيقي‌شناسي و علمي، هشت شاخصه معرفي، تبيين و تدوين گرديده و سپس در راستاي بسط و گسترش اين مؤلفه‌ها در انطباق با موسيقي ايراني، دو شاخصه ديگر «معرفت» و «مخيله» نيز اضافه شده است كه نهايتاً مقالۀ حاضر منتج به استخراج و اثبات اركان ده‌گانه شكل‌دهندۀ بداهه با عناوين ذيل شده است: نيت، مهارت، جلوت، بدعت، حالت، سنت، معرفت، حافظه، مخيله و در زماني. جمع و حدوث يك‌جاي اين مؤلفه‌ها بداهه را براي بداهه‌پرداز ميسور و جاري مي‌سازد. آموزش، تعليم و اشاعۀ بداهه، از طريق تقويت و تكيه بر مؤلفه‌هاي مذكور امكان‌پذير خواهد بود.