ساز و كار تشكيل كنگلومرا هاي درون حوضه اي: مطالعه موردي در ترياس و ژوراسيك منطقه زنجان

Formation mechanisms of intraformational conglomerate: Case study in Triassic and Jurassic of the Zanjan area

در اين پژوهش براي نخستين بار، توالي­ هاي كنگلومرايي ترياس (سازند اليكا) و ژوراسيك (سازند دليچاي) منطقه زنجان، از نظر پارامترهاي رسوب­ شناسي، محيط ­رسوبي و مكانيسم تشكيل مورد مطالعه قرار گرفته است. در توالي­ هاي ترياس، لايه­ هاي كنگلومرايي از قطعات اينتراكلست با بافت فلوتستون تا رودستون تشكيل شده است. حضور قطعات اينتراكلستي (كنگلومراي درون ­حوضه ­اي)، سطح زيرين فرسايشي و دانه ­بندي تدريجي ريز شونده بيانگر انرژي بالاي محيط رسوب­ گذاري و تأثير فرايندهاي توفاني در زمان تشكيل اين افق كنگلومرايي در بخش­ هاي ساحلي و دريايي كم عمق ميباشد. در صورتي كه، در توالي­هاي­ ژوراسيك حضور دوكفه­اي­هاي نازك لايه، راديولر، آمونيت، بلمنيت، فرامينيفرهاي پلانكتون به همراه ميكروبياليت­ها بيانگر يك محيط دريايي نسبتاً عميق مي­باشد. توالي كنگلومرايي ضخيم لايه همراه با اين مجموعه فسيلي، تك منشأيي بوده كه ذرات تشكيل­ دهنده آن را عمدتاً ميكروبياليت­ها، بريوزوآ، آمونيت و بلمنيت تشكيل مي­دهد. جورشدگي اين توالي رسوبي، ضعيف بوده و اندازه ذرات تشكيل ­دهنده آن بين 3 تا 30 سانتي­متر در تغيير مي­باشد. اين رخساره كنگلومرايي احتمالاً مبين افزايش انرژي محيط­رسوبي در طي كاهش نسبي سطح آب دريا در گذر ژواسيك مياني- بالايي؟ مي­باشد. نبود ساختمان ­رسوبي مشخص و توالي بوما، دانه­ هاي زاويه­ دار تا گرد شده و فابريك به­ هم ­ريخته ذرات، احتمالاً بيانگر تشكيل شدن اين واحد كنگلومرايي در نتيجه جريان­ هاي خرده­ دار ­باشد. نهايتاً، نتايج نشان مي­دهد كه منطقه زنجان به عنوان بخش كوچكي از حاشيه شمالي اقيانوس تتيس، در طي زمان­ هاي ترياس تا ژوراسيك مياني، در نتيجه پيشروي آب دريا در مقياس جهاني از يك محيط­ ساحلي به يك محيط­ دريايي نسبتاً عميق تغيير نموده است و در نهايت در مرز بين ژوراسيك مياني- بالايي؟ سطح آب دريا كاهش يافته است. در داخل اين توالي رسوبي بزرگ مقياس، كنگلومراهاي آهكي ترياس بعنوان يك رخساره توفاني در يك محيط ساحلي تشكيل شده است، در صورتي­كه واحدهاي كنگلومراهايي رأس سازند دليچاي در يك محيط دريايي نسبتاً عميق و در نتيجه تأثير جـريان­ هاي اقيانوسي بر نهشته­ هاي ميكروبيال تشكيل شده است.

In this research, conglomerate layers of the Triassic (Elika Formation) and Jurassic (Dalichai Formation) successions regarding to sedimentary environment and origin in Zanjan area has been studied for the first time. The Triassic conglomerates are composed of intraclast with floatstone-rudstone texture. The erosional surface and normal grading of these intraformational conglomerates indicate a high-energy condition and effect of storm process in a shallow marine environment. While in the Middle Jurassic strata, the presence of thin shell bivalves, radiolarian, ammonite, belemnite, planktonic foraminifera and microbialites show relatively deeper marine environments. The thick-bedded conglomerates along with these fossil contents are oligomictic, which contains microbialites, bryozoans, ammonite and belemnite. These layers are poorly sorted (grain size: 3 to 30 cm) and clearly show a high-energy condition during deposition (possibly related to falling stage of sea level across middle-upper Jurassic?). Angular to rounded grains, irregular fabric, the absence of sedimentary structures such as the bouma sequence show sedimentation with gravity flows (i.e.debris flow). Finally, the results show that the Zanjan area as a small part of northern Tethys realm, has been changed from near-shore marine environment to relatively off-shore area as e result of eustatic sea level rise during Triassic-middle Jurassic and then followed by a sea level fall at the middle/upper Jurassic boundary?. In this large-scale sedimentary package, the Triassic carbonate conglomerate has been considered as tempestite facies in a shallow marine environment. Whereas conglomerate sequences in upper part of Dalichai Formation shows effect of ocean currents on microbialites in relatively deeper marine environments.