ارزيابي تودههاي گندم نان براي تحمل به تنش خشكي

Evaluation of bread wheat populations for drought stress

به منظور بررسي تغييرات صفات زراعي تحت شرايط تنش خشكي و شناسايي ژرمپلاسم متحمل تعداد 484 نمونه ژنتيكي از كلكسيون گندم نان بانك ژن گياهي ملي در مرزعه يزد در دو شرايط نرمال و تنش خشكي با كاشت ارقام شاهد متحمل (كوير، روشن و ماهوتي) مورد بررسي قرار گرفتند. تنش خشكي با قطع آبياري اعمال گرديد و و از بين تودههاي مورد بررسي، 71 نمونه ژنتيكي بقاء يافتند كه ارزيابي صفات زراعي براي آنها و براي نمونه هاي ژنتيكي متناظر آنها در شرايط نرمال، مطابق با دستورالعمل بين المللي انجام شد. بررسي مقادير آماره هاي توصيفي نشان داد كه در شرايط نرمال، صفت وزن دانه پنج سنبله و در شرايط تنش خشكي، صفت تعداد پنجه بارور داراي بيشترين ضريب تغييرات بودند. بيشترين ميزان كاهش ميانگين صفات در شرايط تنش خشكي نسبت به شرايط نرمال به صفت وزن دانه پنج سنبله (8/23 درصد) و سپس به صفت تعداد پنجه بارور (1/21 درصد) اختصاص داشت. تقريباً در تمام صفات مورد ارزيابي، نمونه هاي ژنتيكي برتر از ارقام شاهد هم در شرايط نرمال و هم در شرايط تنش خشكي شناسايي گرديد. صفت وزن دانه پنج سنبله در شرايط تنش خشكي با صفات تعداد گلچه درسنبلچه 663/0=r ،طول دوره پر شدن دانه ** 742/0=r ،وزن صددانه ** 272/0=r ،تعداد دانه درسنبله 238/0=-r داراي همبستگي معنيدار بود. نمونه هاي ژنتيكي در * 314/0=r و روز تا سنبله دهي شرايط تنش خشكي و شرايط نرمال توسط دندورگرام تجزيه خوشه اي به چهار گروه تقسيم شدند و تمايز بين گروهها با استفاده از توابع تشخيصي مورد تأييد قرار گرفت. نمونه هاي ژنتيكي برتر شناسايي شده در اين تحقيق در برنامه ي اصلاحي تحمل گندم به تنش خشكي قابل استفاده ميباشند.

In order to study changes of agronomic traits under drought stress and identification of tolerant germplasm, a total of 484 accessions of bread wheat collection of National Plant Gene Bank were studied in Yazd field under normal and drought stress conditions by planting tolerant cultivars (Kavir, Roshan and Mahooti). Drought stress was applied by irrigation stoppage after cultivation. Evaluation of agronomic traits was carried out in accordance with international descriptor both for 71 drought survived accessions and the same accessions under normal condition. Analysis of descriptive statistics showed that the grain weight of five spikes under normal condition and the number of fertile tillers under drought stress had the highest coefficient of variation. The highest mean reduction in traits under drought stress was observed for grain weight of five spikes (23.8%) and then for the number of fertile tillers (21.1%). In almost all traits evaluated, some accessions were superior to control cultivars in both normal and drought conditions. Grain weight of five spikes under drought stress was significantly correlated with florets number per spikelet (r = 0.272*), grain number per spike (r = 0.742**), one-hundred-grain weight (r = 0.663**), grain filling period (r = 0.314**) and days to spike emergence (r = -0.238*). The accessions were divided into four groups under drought stress and normal conditions using cluster analysis dendrogram. Distinction among clusters was confirmed by discriminant analysis. The superior accessions identified in this study can be used in drought tolerance wheat breeding programs.