ارزيابي ريسك اكولوژيكي عناصر سنگين در رسوبات حاشيه جاده‌ها در محيط GIS

فعاليت‌هاي انساني ممكن است منجر به تجمع بيشتر فلزات سنگين در رسوبات حاشيه جاده شود. خودروها يكي از منابع توليد فلزات سنگين در جاده‌ها هستند كه اين آلاينده‌ها به صورت ذرات از اگزوز يا ديگر اجزا خودرو وارد محيط شده و باعث آلودگي خاك اين نواحي مي‌شود. در اين پژوهش ميزان تغييرات فلزات سنگين در رسوبات حاشيه جاده تحت تأثير تردد وسايل نقليه در جاده فسا داراب (استان فارس) مورد بررسي قرار گرفت. بدين منظور نمونه‌هاي خاك از فواصل ۵ و15 متري حاشيه جاده از دو عمق 0-15 سانتيمتري در قالب طرح بلوك كامل تصادفي به صورت فاكتوريل (عمق و فاصله) جمع آوري گرديد. مقادير كل و قابل جذب عناصر سنگين اندازه گيري و با دستگاه جذب اتمي قرائت گرديد. شاخص محاسبه شاخص مولر و فاكتور آلودگي (CF)، شاخص ريسك اكولوژيكي (RI)، شاخص بار آلودگي تاملينسـون (PLI) كـه براي تعيين ميزان آلودگي منطقه مورد مطالعه بر روي 5 عنصر كادميوم، سرب، مس، روي و نيكل مورد محاسبه قرار گرفتند. نتايج نشان داد، مقدار غلظت ميانگين عناصر نيكل، مس، روي، كادميوم، و سرب به ترتيب 1.20، 2.86، 9.81، 10.08، و 84.17 ميلي گرم بر كيلوگرم مي‌باشد كه غلظت سرب و كادميوم بالاتر از مقدار پس زمينه محلي بود. بيش‌ترين مقدار فلزات سنگين براي نزديكترين فاصله از جاده يعني ۵ متري از آن مي‌باشد و مقدار آن 38.86 ميلي گرم بر كيلوگرم مي‌باشد كه با افزايش فاصله از جاده كاهش مي‌يابد. شاخص زمين انباشتگي (Igeo) محاسبه شده براساس ميانگين شيل و مقدار پس زمينه محلي نشان دهنده عدم آلودگي جدي منطقه به فلزات مس، روي و نيكل است و تنها كادميوم و سرب در كلاس آلوده تا آلودگي متوسط، و آلودگي زياد تا بشدت آلوده به ترتيب قرار گرفتند. نتايج حاصل از نقشه‌ها پهنه بندي به روش كريجينگ نشان داد كه روي، نيكل و سرب در جنوب منطقه (نزديكي شهر داراب)، كادميوم در شمال (نزديكي شهر فسا) و مس در بخش‌هايي از شمال، مركز و جنوب بيشترين مقدار را داشتند.