مفهوم قدرت از ديدگاه فوكو / رويكردي نقادانه، متفاوت و رو به جلو

در كتاب » جامعه شناسي 3 « (پاية دوازدهم رشتة علوم انساني)درسي با عنوان » قدرت اجتماعي « (درس 6)آورده شده است كه نوشتار حاضر مي تواند مكمل مناسبي براي مطالعة دبيران علوم اجتماعي در مورد آن به حساب آيد و اطلاعات تكميلي بيشتري را در مورد مفهوم قدرت در اختيار آنها قرار دهد. در اين نوشتار سعي بر آن بوده است كه رويكرد ميشل فوكو، جامعه شناس فرانسوي، دربارة مفهوم قدرت و چگونگي شكل گيري و عملكرد آن در جامعه واكاوي شود. وي برداشت انديشمندان كلاسيك از ما بايد از مفهوم « : قدرت را نوعي توهم مي داند و معتقد است كلاسيك و سنتي قدرت فراتر برويم و قدرت را مفهومي صرفاً سياسي، منفي و سركوبگر به حساب نياوريم. چرا كه نظام قدرت امروزه فاقد ماهيت صرفاً سياسي، مثبت و مولد است و به شكل هاي گوناگون در جامعه متجلي مي شود. قدرت مفهومي ساده و ابلاغي از بالا به پايين و دستوري نيست، بلكه بايد آن را به منزلة شبكه اي از مناسبات و روابط در هم پيچيده دانست كه ». همواره در همه جا در حال گسترش و فعاليت است فوكو قدرت و مناسبات آن را شبكه اي گسترده مي داند كه تا اعماق جامعه پيش رفته است و همة افراد در اين شبكه كم و بيش درگيرند. چه بالايي ها و چه پاييني ها، چه حاكمان و چه زيردستان، همگي در مسير اعمال قدرت اند. بر همين اساس از ما مي خواهد كه در وصف اثرات قدرت از به كار بردن واژه هاي منفي دست برداريم. چرا كه اين واژه ها بيانگر مناسبات قدرت نيستند. به زعم وي، قدرت نيرويي چند ظرفيتي است كه در مجموع هاي متكثر از شبكه هاي اجتماعي در سراسر جامعه منتشر و پراكنده است و بيشتر به شكل راهبردهاي پيش برندة روابط بين افراد ديده مي شود. فوكو همچنين قدرت را يك وضعيت راهبردي پيچيده و مرتبط و جدانشدني از دانش و گفتمان مي داند كه صرفاً در مالكيت دولت و حاكميت نيست، بلكه در هم هجا جاري است؛ در نسبت ها و مناسبت ها، روابط و تعاملات زباني و كلامي، طبقات و گروه هاي اجتماعي، كه به روش ها و منش هاي گوناگون ابراز مي شود، به بازتوليد نظم موجود و ساختار جامعه مي انجامد و به آ نها مشروعيت مي بخشد.