مدل‌سازي تخصيص كاربري اراضي پايدار در اصفهان بزرگ با استفاده از ارزيابي چندمعياره در محيط GIS

ارزيابي تناسب اراضي نقش مهمّي در مديريت پايدار محيط زيست برعهده دارد و پيش نياز برنامه‌ريزي سرزمين است كه پايداري فعّاليّت ها و توسعه پايدار را تحت تأثير قرار مي دهد. پژوهش حاضر با هدف ارزيابي و مدل سازي كاربري هاي كشاورزي، توسعه شهري و صنعتي اصفهان بزرگ (به منزله مهم ترين مركز تمركز جمعيّتي استان اصفهان و قطب مهمّ كشاورزي و صنعتي كشور) با استفاده از داده هاي سال 1397 صورت گرفته است. برنامه ريزي كاربري اراضي به طور فزاينده اي بر جنبه هاي مربوط به حفظ محيط زيست و توسعه پايدار تمركز دارد. انتخاب مناطق مناسب براي اين امر، فرايندي پيچيده و وابسته به بسياري از عوامل است كه برمبناي آن‌ها تصميم گيري شود. در نوشتار پيش رو از مدل هاي ارزيابي چندمعياره تخصيص كاربري اراضي برپايه سيستم اطّلاعات جغرافيايي استفاده شد. ابتدا داده هاي مورد نياز (شامل متغيّرهاي توپوگرافي، منابع آب، زمين‌شناسي، كاربري اراضي، دسترسي ها، عوامل زيرساختي، منابع زيستي، پارامترهاي خاك و اقليم) شناسايي و نقشه‌هاي تناسب آن ها به روش فازي تهيه و وزن عوامل با استفاده از فرايند تحليل سلسله مراتبي تعيين شد؛ سپس نقشه هاي تهيه شده، با استفاده از روش تركيب خطّي وزني باهم تلفيق شده و درنهايت نقشه هاي نهايي تناسب اراضي با توجّه به نظرات متخصّصين تهيه و طبقه بندي شدند. نتايج پژوهش نشان داد كه حدود 586.9، 197.2 و 24 كيلومتر مربع (20.3%، 6.9 % و 0.08%) از مساحت كلّ منطقه به ترتيب براي كاربري هاي كشاورزي، توسعه شهري و صنعتي مناسب است؛ همچنين شمال غرب و جنوب شرق منطقه در محدوده نامناسب قرار دارد. براساس نتايج پژوهش حاضر، تكنيك هاي ارزيابي چندمعياره و سيستم اطّلاعات جغرافيايي ابزار كارآمدي براي ارزيابي و برنامه ريزي اراضي هستند. نتايج نوشتار پيش رو مي تواند به مثابه تحليل تصميم‌گيري چندمعياره اي براي به دست آوردن بينشي عميق به‌منظور استفاده پايدار از منابع طبيعي به شمار رفته و براساس آن سه سناريوي ممكن (روند اكولوژيكي و اقتصادي اجتماعي فعلي، حفاظت از زمين هاي كشاورزي و توسعه شهريصنعتي) طرّاحي و مدل سازي شود.