ارزيابي مزرعه‌اي تنش كوتاه‌مدت گرما در قبل و بعد از گل‌دهي بر خصوصيات فيزيولوژيك گندم نان بهاره (.Triticum aestivum L) در شرايط آب‌ و هوايي اهواز

به‌منظور بررسي دوره‌هاي كوتاه‌مدت تنش گرما بر عملكرد دانه و خصوصيات فيزيولوژيك گياه گندم، آزمايشي در سال زراعي 94-1393 در مزرعه تحقيقاتي دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي خوزستان به‌صورت بلوك‌هاي نواري در سه تكرار اجرا گرديد. عامل‌هاي آزمايشي شامل چهار رقم گندم بهاره بودند. تنش گرما (حداكثر 35 درجه سانتي‌گراد) با نصب اتاقك‌هاي توليد تنش حرارتي روي كرت‌ها اعمال گرديد. بوته‌هاي گندم به مدت سه روز متوالي در مرحله ظهور سنبله (H1) ، و يا در ابتداي تشكيل دانه (H2) ، در معرض تنش گرما قرار گرفتند. نتايج نشان داد كه بين سطوح تنش و ارقام در صفات مورد بررسي اختلاف معني‌داري وجود داشت. تنش گرماي كوتاه‌‌مدت عملكرد دانه ارقام چمران، مارون، اروند و اترك را به‌طور ميانگين به‌ترتيب 19.6، 18.6، 17.8 و 11.2 درصد نسبت به شاهد (بدون تنش) كاهش داد. تنش گرما فلئورسانس كلروفيل، محتواي آب نسبي برگ و پايداري غشاي سلولي را به‌طور معني‌داري كاهش داد ولي هدايت روزنه‌اي، سرعت افت كلروفيل و غلظت پرولين افزايش يافت. همبستگي منفي و معني‌داري بين افت عملكرد دانه با غلظت كلروفيل كل (r =0.67 در تنش H1 وr =0.77 در تنش H2 ) به‌دست آمد. فعاليت آنزيمي كاتالاز پراكسيداز و سوپراكسيد‌ديسموتاز در واكنش به تنش H1 يا H2 به‌طور معني‌دار افزايش يافتند. نتايج تجزيه به عامل‌ها نشان داد، چهار عامل در مجموع 86.7 و سه عامل 86.4 درصد واريانس بين ارقام را به ترتيب در تنش H1 و تنش H2 توجيه كردند. ارقام اترك، چمران و اروند با تداوم فتوسنتز بيشتر، محتواي متابوليت بيشتر و ساز و كار دفاع آنزيمي بهتر نسبت به رقم مارون به تنش گرما را تحمل كردند. مي‌توان گفت كه ارقام با سرعت كمتر پير شدن برگ بعد از مواجهه با گرما و حفاظت آنزيمي بيشتر مي‌توانند در برابر گرما متحمل‌تر باشند.