بررسي اثر تنش خشكي بر عملكرد روغن و تركيب اسيدهاي چرب دانه در ارقام كلزا (.Brassica napus L)

اين تحقيق به‌منظور بررسي تأثير تنش خشكي بر عملكرد روغن و تركيب اسيدهاي چرب كلزا انجام شد. آزمايش به‌صورت كرت‌هاي خرد شده در قالب طرح بلوك‎هاي كامل تصادفي با 3 تكرار انجام شد. در اين طرح، تيمار آبياري در كرت اصلي در سه سطح شامل تيمار شاهد (آبياري بعد از 80 ميلي‌متر تبخير از سطح تشتك تبخير)، قطع آبياري از مرحله گل‌دهي و قطع آبياري از مرحله خورجين‌دهي و 6 رقم كلزا كه در كرت فرعي قرار گرفتند. نتايج نشان داد كه اثر تنش خشكي بر محتواي اسيد پالميتيك، اسيد استئاريك، اسيد لينولئيك و اسيد مريستيك معني‌دار است و براي ساير اسيدهاي چرب و درصد روغن اثر تنش خشكي معني‌دار نبود. بين ارقام مورد بررسي، از نظر درصد روغن دانه، درصد اسيد استئاريك، اسيد اولئيك و اسيد لينولئيك تفاوت معني‌داري وجود داشت كه اين موضوع نشان داد در بين ارقام كلزا از نظر درصد روغن‌دانه و درصد اسيدهاي چرب تنوع وجود دارد. فراوان‌ترين تركيب اسيدهاي چرب در اين تحقيق مربوط به اسيد چرب تك غير‌اشباع اسيد اولئيك (67.96 درصد) و اسيدهاي چرب چند غيراشباع، شامل اسيد لينولئيك (7.21 درصد) و اسيد لينولنيك (8.75 درصد) بود. نتايج نشان داد كه تنش خشكي باعث كاهش معني‌دار عملكرد شده ولي تأثير چنداني بر درصد روغن دانه نداشته است. براساس نتايج درصد كل اسيدهاي چرب اشباع در هر دو شرايط قطع آبياري (مرحله گل‌دهي و خورجين‌دهي) كاهش معني‌داري را نشان داده است. اما تغييرات درصد كل اسيدهاي چرب غيراشباع در هر دو شرايط تنش معني‌دار نبود. ولي در مجموع نسبت درصد كل اسيدهاي چرب غير‌اشباع به درصد كل اسيدهاي چرب اشباع (TU/TS) افزايش معني‌داري را نشان داد. بيش‌ترين مقدار اسيد اولئيك، درصد روغن دانه و عملكرد روغن دانه در شرايط بدون‌تنش و تنش خشكي مربوط به رقم Lilian بود. بنابراين Lilian با عملكردي بيشتر از متوسط كل، رقمي مناسب در برنامه اصلاحي مي‌تواند باشد.