چالشهاي دو مفهوم ماده و قوه ارسطويي با توجه به مباحث فيلسوفان مسلمان

در دوره جديد و ميان ارسطوپژوهان معاصر، مفهوم مادۀ اولي مورد توجه بيشتري قرار گرفته و مباحث چالش‌برانگيزي پيرامون آن شكل گرفته است. در اين مقاله، به مقايسه دو مفهوم ماده و قوه در فلسفه ارسطو كه بسيار به يكديگر نزديكند، پرداخته‌ايم. پژوهشگران عموماً از دوگانگي و تفكيك اين‌دو مفهوم غفلت كرده‌اند؛ درحاليكه توجه به تمايزهاي آنها تبيين مباحث چالشي ماده اولي ارسطويي را آسانتر ميكند. يكي از اين تمايزها توجه به هيپوكايمنون (زيرنهاد) بودن ماده ارسطويي است كه كمك ميكند، از حيث استقلال داشتن آن، با مفهوم قوه خلط نشود. در نوشته‌هاي ارسطو، اصطلاح هوله و دوناميس (ماده و قوه) همواره همراه يكديگر بكار رفته است و اين امر سبب شده تفكيك اين دو مفهوم دشوار باشد؛ درصورتيكه بايد توجه داشت كه تفكيك اين‌ دو مفهوم، نقشي اساسي در فهم مادۀ اولي و مباحث چالشي پيرامون آن ـ مانند نحوه تركيب ماده و صورت و اينهماني جوهر جديد ـ ايفا ميكند. فيلسوفاني همچون ابن‌سينا به ويژگيهاي مختلف ماده التفات داشته و اين ويژگيها را از يكديگر تفكيك نموده‌اند. در ميان معاصرين نيز مرتضي مطهري مباحثي در اينباره مطرح كرده است كه در اين نوشتار مورد توجه قرار ميگيرد. با تحليل اين ديدگاهها ميتوان نتيجه گرفت كه مادۀ اولي صرفاً نميتواند قوه محض باشد بلكه محلي براي پذيرش صورت نيز هست. بنابرين، با توجه به مباني ارسطويي، بقاي مادۀ اولي ضروري است.