جايگاه علت اولي در مابعد الطبيعه فرانسيسكو سوآرز

در سير فلسفه و انديشه فيلسوفان، از خدا در جايگاههايي مختلف، بعنوان محرك لايتحرك، فكر فكر، علت‌العلل و علت نخستين بحث شده است. يكي از فيلسوفان تأثيرگذار بر نهضتهاي اصلاحي كليسا در قرن شانزدهم و هفدهم ميلادي، فرانسيسكو سوآرز است. كتاب مباحثات مابعد الطبيعي او با پنجاه‌ وچهار مباحثه و بحث وجودشناسي عام و علل، وجودشناسي خاص و انواع وجود، جايگاهي والا در تاريخ فلسفه دارد. پرسش مقالۀ حاضر اينست كه سوآرز چه جايگاهي به بحث خدا داده و با چه رويكردي از او بحث كرده است؟ آيا ميتوان اسامي مختلفي كه بنا بر مباني فلسفي خود براي خداوند برشمرده را از حيث مفهومي به يك مفهوم تقليل داد؟ پژوهش پيش‌رو نشان ميدهد كه سه جايگاه براي خدا نزد سوآرز ميتوان يافت: خدا بعنوان علت فاعلي؛ خدا بعنوان علت غايي (در جلد نخست مباحثات مابعدالطبيعي) و خدا بعنوان وجود (در جلد دوم كتاب). بر حسب تعريفي كه او از هر يك از اين عناوين ارائه داده است، ميتوان همه را با مفهوم و معناي وجودي تبيين كرد. او در هر سه جايگاه رويكرد فلسفي دارد اما در جايگاه سوم با رويكرد كلامي نيز به مسئله خدا پرداخته و بحث خدا را با متن كتاب مقدس گره ميزند.