مؤلفه هاي تاريخ نگاري شعبي براساس روايت هاي بر جاي مانده از وي در متون كلاسيك تاريخي

ريشه هاي تاريخ نگاري اسلامي به رواياتِ راويان و اخباريان سده اول و دوم قمري باز مي گردد كه در متون تاريخي سده هاي بعد بر جاي مانده اند. از اين رو، فهمِ شيوۀ تفكر مسلمانان درباره گذشته، به يك معنا بدون بررسي اين روايت هاي تاريخي امكانپذير نيست. در اين ميان، روايات ابوعمرو عامربن شراحيل عبد شعبي معروف به شعبي (متوفاي 104ق)، به عنوان نخستين اخباري مكتب عراق، از جايگاه خاصي در تاريخ نگاري اسلامي برخوردار است؛ زيرا شناخت و بررسي روايات وي ما را به فهمِ دقيق تر تحولات تاريخ اسلام در سدۀ نخست رهنمون مي سازد. بر همين اساس، در مقالۀ حاضر تلاش شده است تا با خوانش روايت هاي شعبي در متون كلاسيك تاريخي، به فهم مؤلفه هاي تاريخ نگاري او پرداخته شود. به سخن ديگر، مسئلۀ مقاله حاضر شناسايي بينش و انديشۀ تاريخ نگاري اين اخباري كوفي و تأثير اين نگرش ها در روايتِ رخدادهاي تاريخ اسلام است. رويكرد اتخاذ شده در اين تحقيق، رويكرد معناكاوي است. بر پايۀ اين رويكرد، به منظور فهم تاريخ نگاري شعبي، در كنار شناسايي عناصر زباني روايت هايش لازم است كه رابطۀ ميان متن «روايت ها»با نويسنده (شعبي) و بافت انديشه اي و فرهنگي زمانۀ متن نيز بررسي و تحليل شود. نتيجۀ تحقيق نشان مي دهد كه نظام فكري و انديشه هاي شعبي بر مؤلفه هاي هويت سازي عربياسلامي، بينش قبيله ايقومي و مشروعيت سازي براي امويان استوار بوده كه اين مؤلفه ها به شدت متأثر از اوضاع زمانۀ وي بوده است.