تاثير گزينش ژن Ppd-D1a و زودسنبله‌ دهي بر صفات مهم زراعي گندم نان (Triticum aestivum L.)

هدف: ژن‌‌ هاي كنترل‌‌ كننده فتوپريود (Ppd) مهم‌ ترين گروه ژني كنترل‌‌ ‌كننده زودرسي در گندم نان هستند. هدف اين پژوهش بررسي اين ژن ‌ها در ارقام ايراني و بررسي نقش Ppd-D1a در زودرسي بود. مواد و روش ‌ها: زودرسي با استفاده از تلاقي برگشتي از اكسكليبر به رقم ‌هاي كل‌حيدري، روشن و مهدوي منتقل و نسل BC1F3 ايجاد شد. ژن ‌هاي كنترل‌ كننده فتوپريود Ppd-A1، Ppd-B1 و Ppd-D1 در ارقام ايراني با استفاده از آغازگر‌هاي اختصاصي بررسي شد. با استفاده از آناليز تفرق بالك مكان ژني Ppd-D1 در نتاج زودرس سه جمعيت بررسي گرديد. با ارزيابي دوساله در مزرعه، تاثير گزينش براي زودرسي بر صفات مهم زراعي گندم نان بررسي شد. نتايج: ارقام مهدوي، قدس، كل ‌حيدري، سرداري، روشن، كوير، اكسكليبر و شاه‌ پسند داري ژن‌ هاي Ppd-A1b و Ppd-B1b بودند. كل ‌حيدري، سرداري، روشن و كوير آلل Ppd-D1b و مهدوي، قدس، اكسكليبر و شاه‌ پسند آلل Ppd-D1a را دارا بودند. ارزيابي بالك 10% از زودسنبله ‌ده‌ ترين نتاج نسل BC1F3 جمعيت‌ ها نشان داد همه نتاج زودرس داراي ژن Ppd-D1a بودند. زودسنبله‌ دهي و زودرسي همبستگي مثبت و معني‌ داري داشتند. با اين وجود، تعداد روز تا سنبله ‌دهي با طول دوره پر‌شدن دانه همبستگي منفي و معني ‌داري داشت، كه باعث افزايش وزن هزار دانه، تعداد دانه در بوته و عملكرد دانه شد. گزينش براي زود‌سنبله ‌دهي باعث افزايش ارتفاع بوته، اندازه برگ، تعداد سنبله در بوته، تعداد دانه در بوته، وزن هزار دانه و عملكرد دانه و كاهش طول سنبله، طول ريشك و تعداد پنجه ‌هاي نابارور شد. نتيجه گيري: گزينش به كمك نشانگر و يا تلاقي برگشتي به كمك نشانگر براي ژن Ppd-D1a مي‌ تواند باعث زودرسي گندم نان شود. گزينش براي زود‌سنبله‌ دهي باعث بهبود اين صفت در زمينه ژنتيكي روشن، كل‌‌ حيدري و مهدوي به ترتيب به مدت 13، 14 و 10 روز شد. در شرايط كرمان، گزينش براي زودرسي باعث بهبود اكثر صفات مهم تاثير‌‌گذار بر عملكرد شد.