تحليل انتقادي بر مفهوم «فيل‌‌هلن» بر سكه‌هاي اشكاني

رويكرد مورخان معاصر غربي به اصطلاح «فيل‌‌هلن» بر سكه‌‌هاي اشكاني بيان‌گر دو نوع تعبير است. برخي برتري فرهنگ يوناني به فرهنگ ايراني را قائل شده‌‌اند و اين را تسليم بي‌‌قيدوشرط فرهنگي قلمداد كرده‌‌اند. برخي ديگر، كه بيش‌تر نتيجۀ نگاه مورخان متأخر غربي است، استفاده از اين اصطلاح را نوعي «ترفند سياسي» ازجانب پادشاهان اشكاني قلمداد كرده‌‌اند تا از اين طريق بتوانند مهاجران يونانيِ قلمرو پادشاهي خويش را در كنترل درآورند. در اين ديدگاه، بهره‌‌گيري از اين اصطلاح بر سكه‌‌هاي اشكاني نه به‌معناي تسليم بي‌‌قيدوشرط فرهنگ ايراني درمقابل فرهنگ يوناني بوده و نه همه معناي آن در اهداف الزاماً سياسي خلاصه مي‌‌شده‌ ‌است. آن‌‌چه در دوران يوناني‌‌مآبي و به‌خصوص تحت‌‌تأثير انديشه‌‌هاي رواقي و ريشه‌‌هاي ايراني آن ايجاد شده بود نگرشي جهاني به مفهومِ انسانيت بود كه با رويكرد يونانيان پيش از آن تفاوتي شگرف داشت. اين موضوع با تلقي ايرانيان از جامعه جهاني سازگاري داشت كه برآمده از انديشه‌‌هاي مزديسناي دوران هخامنشي بود. از‌اين‌رو، پادشاهان اشكاني با استفاده از اين تعبير درحقيقت نوعي از فرهنگ يوناني را مي‌‌ستايند كه نگرشي جهاني و غيرنژادي به جامعه انساني دارد و از اين طريق مقدمات جذب آنان در فرهنگ ايراني را فراهم مي‌‌‌‌كنند. اين پژوهش با بهره‌‌گيري از شواهد مكتوب و مادي بر آن ‌‌است با نشان‌‌دادن تفاوت فرهنگي يونانيان و ايرانيان دورانِ يوناني‌‌مآبي و پيش از آن قضاوتي بينابين با رويكردي فرهنگي ـ جامعه‌‌شناختي ارائه دهد.