بازخواني يك تاريخ؛ روايتي ديگر از كارنامۀ آقامحمدخان قاجار نقد و بررسي كتاب تاريخ ايران در دورۀ قاجاريه: عصر آقامحمدخان

اين مقاله به نقد كتاب تاريخ ايران در دورۀ قاجاريه: عصر آقامحمدخان اثر غلام‌‌حسين زرگري‌‌نژاد مي‌‌پردازد. ازآن‌جاكه زندگي و عملكرد آقامحمدخان قاجار از مباحث مناقشه‌انگيز تاريخ ايران است، تاكنون پژوهش‌‌ها و رمان‌‌هاي تاريخي فراواني دربارۀ او نوشته شده است. به‌طور كلي، هم در گفتمان تاريخ‌‌نگاري دورۀ پهلوي و جمهوري اسلامي و هم در پژوهش‌‌هاي مستقل از وي چهره‌‌اي خون‌ريز، بي‌‌رحم، و انتقام‌‌جو ترسيم شده است كه اگر حكومت زنديه را برنمي‌‌انداخت، سرنوشتي متفاوت‌‌تر در انتظار ايران بود. زرگري‌‌نژاد در زمرۀ پژوهش‌گراني است كه در آثار پيشينش همين نگاه را به آقامحمدخان بازتاب داده، اما در كتاب تاريخ ايران در دورۀ قاجاريه: عصر آقامحمدخان كوشيده است اين تصوير را با خوانش انتقادي منابع و اسناد زيرسؤال ببرد و چهره‌‌اي كاملاً متفاوت از وي ترسيم كند. شخصيتي كه نه‌تنها شايعات مطرح‌شده دربارۀ بي‌‌رحمي او، به‌ويژه كوركردن مردم كرمان يا قفقاز، صحت ندارد، بلكه برعكس، او درميان مدعيان قدرت، ازجمله لطفعلي‌‌خان زند، تنها كسي بود كه به ايران و احياي قلمرو تاريخي آن مي‌انديشيد و تمام تلاشش مصروف مسئلۀ ايران بود. اين مقاله با رويكردي انتقادي مي‌‎كوشد آرا و ديدگاه‌‌هاي زرگري‌‌نژاد را ارزيابي كند.