تعيين و ارزيابي ردّپاي آب‌هاي سبز، آبي و خاكستري در تجارت بين المللي محصولات كشاورزي ايران

اقليم ايران خشك و نيمه‌خشك است و در معرض خشكسالي و بحران آب قرار دارد. براي كاهش بحران آب، تجارت بين‌المللي محصولات كشاورزي مي‌تواند نقش بسزايي در توزيع مجدد منابع آب داشته باشد زيرا كالاهاي مورد معامله حاوي مقدار زيادي آب مجازي هستند. از اين رو، اين تحقيق به مطالعه جامع از ردپاي آب و تجارت آب مجازي ايران با استفاده از سه آب خاص به نام‌هاي آب سبز، آب آبي و آب خاكستري متمركز است. با استفاده از مفهوم آب مجازي كه‌توسط آلن (1994) معرفي و توسط هوكسترا و هانگ (2003) بسط داده شد، تجارت آب مجازي براي تمام محصولات زراعي ايران طي سال‌هاي 2016-2018 تخمين زده‌‌شد. نتايج نشان مي‌دهد ميانگين صادرات آب مجازي ايران 6.232 ميليارد متر‌مكعب در سال و واردات آب مجازي 18.838 ميليارد متر‌مكعب در سال است و به‌طور كلي ايران در اين مدت وارد‌كننده خالص آب مجازي است. واردات آب مجازي به ايران عمدتا از طريق آب سبز صورت مي‌گيرد و سهم آب سبز از كل واردات آب مجازي ايران 75.21 درصد است. سهم آب خاكستري از كل واردات آب مجازي 12 درصد و از كل صادرات آب مجازي نيز 8 درصد مي‌باشد. بزرگترين صادرات آب مجازي ايران آب آبي است و 65.36 درصد از كل صادرات آب مجازي ايران را شكل مي‌دهد. ايران اغلب آب مجازي سبز را از كشور‌هاي هند، روسيه، برزيل، انگلستان، سوييس، سنگاپور و پاكستان وارد مي‌كند و به كشور‌هاي عراق، امارات، ويتنام، پاكستان، هند، هنگ‌كنگ، روسيه، آب مجازي آبي صادر مي‌كند. 94 درصد از صادرات آب مجازي ايران مربوط به ميوه، آجيل و سبزيجات است كه عمدتا از طريق پسته، خرما، سيب، فلفل و گوجه‌فرنگي انجام مي‌شود. همچنين 81 درصد از كل واردات آب مجازي ايران از نوع غلات است. در آخر مشخص شد فاصله‌ي مكاني و داشتن مرز مشترك زميني و دريايي تاثير مثبت بر تجارت آب مجازي ايران داشت و بيشترين واردات و صادرات آب مجازي با كشورهايي بود كه داراي مرز مشترك با ايران بودند. همچنين واردات آب مجازي از طريق واردات محصولات كشاورزي مي‌تواند باعث ذيره آب در سطح ملي شود.