بيان «آيرونيك» يا طنزآميز در ديوان ناصرخسرو و آثار برادران شلگل

ايران و آلمان دو كشوري هستند كه تاريخ و سنت‌هاي فكري و ادبي پرباري دارند. هر‌دو در دوران شكوفايي مكاتب فكري؛ خواه ديني و خواه فلسفي، ادبا و متفكران برجسته‌اي را در دامان خود پرورانده‌اند. مطالعه تطبيقي آثار انديشمندان اين دو كشور مي‌تواند ابعاد مختلفي از شباهت‌ها و تفاوت‌هاي اين دو فرهنگ را نشان دهد. به‌اين منظور دو انديشمند و اديب براي مطالعۀ تطبيقي انتخاب شدند: ناصرِخسرو (394 481 ه.ق) و فردريش شلگل (17721829م). اما از آنجايي كه عموماً نام برادران شلگل به‌عنوان همكار و همفكر با‌هم مي‌آيد، آگوست ويلهلم ( 1767 1845م) هم به‌اين پژوهش اضافه شد. شيوۀ بياني ناصرخسرو در طنزآوري با روش فردريش در كتاب «قطعات» شباهت‌هايي دارد اما بيان آگوست ويلهلم به‌گونه‌اي ديگر است. اين پژوهش در پي آن بوده كه با مطالعه و قياس آثار شاخص آنان، چگونگي استفادۀ آنها از بيان آيرونيك و طنزآميز در برابر مخالفان و نيز مصاديق آن را در آثارشان نشان دهد. آيروني(irony) نوعي بيان غيرمستقيم و طنزآلود است كه مؤلف مي‌كوشد به ‌وسيلۀ آن، دو يا چند وجه گوناگونِ يك امر را بنماياند. قياس آثار ناصرخسرو و برادران شلگل نشان مي‌دهد كه جهان بيني آنها كه متأثّر از مكاتب فكريشان بوده، تا چه حد بر روش بيان آنها در طنزپردازي تأثير داشته‌است. اين پژوهش با مطالعۀ كتابخانه‌اي، فيش برداري و به‌صورت توصيفي تحليلي انجام شده‌است.