ارزيابي تغييرات مكاني فرسايش‌پذيري بادي اراضي در حاشيۀ درياچه اروميه

فرسايش بادي يكي از فرآيندهاي مهم تخريب اراضي در مناطق خشك و نيمهخشك جهان به شمار مي آيد. با توجه به رخداد پسروي سطح آب درياچه اروميه در دهه 1380و احتمال وقوع فرآيند فرسايش بادي و گردوغبار، لازم است تا نقش اراضي حاشيه اين درياچه از منظر حساسيت به بادبردگي ارزيابي شود. براي اين منظور از مطالعات ژئومرفولوژي و برداشت هاي ميداني به همراه شاخص هاي دانه بندي و تحليل سرعت آستانه بهره گيري شد. نتايج نشان داد كه رخساره هاي اراضي شور و پف كرده (19%)، اينسلبرگ (13/5%)، پوسته نمكي همراه با خشكه رود (12/8%) و اراضي رها شده (10/7%)، به ترتيب بيشترين سطح از اراضي حاشيۀ درياچه را به خود اختصاص داده اند. نتايج دانه بندي بيانگر اين است كه ميانگين قطر ذرات برابر با 870 ميكرون و ميانگين جورشدگي و كج شدگي به ترتيب برابر با 2/91 و 0/15 هستند. ارزيابي سرعت آستانه فرسايش بادي به روش وليكانف نشان داد كه بيشترين سرعت آستانه 18/83 نات و كمترين آن 8/3 نات است، و از سويي ميانگين آن در نمونه هاي برداشت شده 12 نات و ميانگين وزني رخساره هاي ژئومورفولوژي 11 نات برآورد شده است. بيشترين فرسايش پذيري نيز متعلق به اراضي شور و پف كرده نمكي است. مقدار پتانسيل فرسايش پذيري منطقه بسيار زياد است، ولي در عمل به دليل نوع اقليم (بارش و دما) و حضور پوشش گياهي مقدار فرسايش بادي در شرايط طبيعي كم است. پهنه بندي فرسايش پذيري نشان دهنده حساسيت بيشتر اراضي درقسمت هاي جنوب شرقي جزيزه اسلامي و شمال غرب درياچه اروميه است. ارزيابي گلماسه سالانه نشان مي دهد كه بيشترين مقدار پتانسيل حمل ماسه به ترتيب در ايستگاه هاي تبريز (UDI=0/05, DP=232)، خوي (130=UDI=0/49, DP) و اروميه (63=UDI=0/59, DP) است. بر پايه وجود منابع توليد ماسه و انرژي باد در قسمت غربي و شمال غربي درياچه اروميه امكان شكل گيري تپه هاي ماسه اي و فرسايش بادي وجود دارد، ولي با توجه به وجود منابع زياد نمك لازم است تا از ديدگاه هجوم نمك و رخ دادن هوازدگي نمكي پژوهش هاي بيشتري در اراضي حاشيه درياچه انجام شود.