واكاوي زباهنگ مثبت نگري در ضرب المثل هاي زبان فارسي

ضرب‌المثل‌ها عبارات زباني كوتاه به نظم يا نثر هستند كه با ساختاري روان نشان‌دهندۀ بخشي از فرهنگ و تفكرات مردم جامعه‌اي اند كه آنان را به‌كار مي‌برند. از اين ‌رو، معمولاً نسل به نسل منتقل مي‌شوند و با مداقه و موشكافي مي‌توان به ريشه‌هاي تاريخي و فرهنگي مستتر در آنان دست يافت. با اين توضيح ضرب المثل ها را مي‌توان زباهنگ (زبان + فرهنگ) درنظر گرفت كه نشان‌دهندۀ نوع نگرش، فرهنگ و تفكرات ارزشي مردم هر جامعه هستند. يكي از مواردي كه در ضرب‌المثل‌هاي زبان فارسي مشهود است، تفكر مثبت‌نگري است كه مي‌توان آن را نوعي زباهنگ درنظر گرفت. در پژوهش حاضر نگارندگان با استفاده از بخش‌هاي هشت‌گانۀ الگوي SPEAKING هايمز (1967) به واكاوي زباهنگ »مثبت نگري « در ضرب‌المثل هاي زبان فارسي پرداخته‌اند. بدين‌منظور تعداد 99621 ضرب المثل زبان فارسي كه نشان‌دهندۀ فرهنگ و تفكرات اقوام ايراني و جامعۀ فارسي‌زبان اند، موشكافي شدند. از اين تعداد، به‌منظور بررسي تفكر مثبت‌نگري، 777 ضرب المثل كه بار عاطفي مثبت داشتند، يادداشت و به منزلۀ داده‌هاي پژوهش درنظر گرفته شدند. اين مثل ها به‌صورت كيفي و توصيفي در پرتو الگوي هايمز تحليل شدند تا مشخص شود كه زباهنگ مذكور در ضرب‌المثل‌هاي زبان فارسي به‌ چه صورتي نمود پيدا كرده است و اهداف پربسامد آن، چه مواردي را دربر مي‌گيرد. يافته‌هاي پژوهش نشان مي‌دهد اهداف پربسامد استفاده از زباهنگ مثبت نگري به موارد پند و نصيحت (30 درصد)، دعوت به شادي و نشاط (3 درصد)، اغراق و بزرگ‌نمايي (5 درصد)، تشويق به اتحاد و همكاري (4 درصد)، دعا در حق مخاطب (2 درصد)، پاي بندي به عقايد مذهبي (27 درصد)، ترغيب به صبر در كارها (8 درصد)، و شكرگزاري (2 درصد) اختصاص يافته است كه در بافت‌هاي رسمي و غيررسمي با لحن‌هاي متفاوتي مانند لحن نصيحت‌آميز (45 درصد)، تعريفي (8 درصد)، اميدوارانه (36 درصد)، طنزآميز (8 درصد) و دعايي (4 درصد) به lrm;كار رفته‌اند. از آن‌ جايي ‌كه بالاترين بسامد از نظر هدف در زباهنگ »مثبت‌نگري « متعلق به پند و نصيحت دادن به طرف مقابل است و لحن نصيحت‌آميز نيز بيشترين مورد كاربرد لحن را به خود اختصاص داده است، به نظر مي‌رسد با توجه به فرهنگ قوي و غيرمستقيم‌گويي ايرانيان، آنان به‌صورت ضمني نظرات خود را در قالب پند و نصيحت به ديگران منتقل مي‌سازند.