تحليل انتقادي انگارۀ وثاقت جابر بن يزيد جُعْفي

جابر بن يزيد جُعْفي از راويان عصر تابعان و معاصر امام باقر و امام صادقv بود. دانشمندان رجال متقدم، متأخر و معاصر شيعه دربارۀ وثاقت و عدم وثاقت وي اختلاف نظر دارند. منشأ اصلي اختلاف نظر آنان، وجود روايات متعدد و گوناگوني است كه دربارۀ جابر نقل شده است؛ چنان‌كه برخي از اين روايات به صداقت و علم جابر به اسرار اهل بيتk اشاره دارند. از سوي ديگر، رواياتي وجود دارند كه بر اختلاط و ضعف جابر دلالت دارند. نجاشي و استاد او، شيخ مفيد، از رجاليان و دانشمندان متقدم، بر اختلاط شخص وي تأكيد دارند. حال آنكه موافقان وثاقت جابر، تضعيف جابر را شخص وي نمي‌دانند، بلكه آن را ناشي از راويان وي مي‌دانند كه بيشتر آنان از ضعفا و راويان بدنام به شمار مي‌روند. موافقان وثاقت عمدتاً متأخرانِ متأخران و برخي معاصران شيعه هستند؛ حال آنكه بيشتر رجاليان متقدم و متأخر معتقد به ضعف جابر شده‌اند. از جمله رجاليان معاصر آيت‌الله خويي و علامه شوشتري‌اند كه معتقد به وثاقت وي هستند و در دفاع از وي به رواياتي استناد كرده‌اند كه اين روايات يا راوي آن‌ها، خودِ جابر است يا سند آن‌ها ضعيف است يا مستندي نامعتبر يا روايات معارض دارند. آنان تضعيفات واردشده دربارۀ جابر و روايات معارض را با وجوهي توجيه كرده‌اند كه برخلاف ظاهر دلالت آن‌ها و ترجيحِ بلامرجح است و بر اين اساس، به نظر مي‌رسد ادلۀ قول به وثاقت جابر بن يزيد جعفي ناتمام است.