تحليل سندي و محتوايي «حديث حوت» با توجه به پيشينۀ تاريخي آن

در روايتي در كتاب كافي از امام صادق (ع) از چگونگي قرار گرفتن زمين سؤال شده است. در پاسخ منسوب به امام آمده است كه زمين بر پشت ماهي است. اين حديث كه در اين جستار از آن با عنوان »حديث حوت « ياد مي‌كنيم داراي سندي صحيح است، اما ظاهر آن با قطعيات علمي و تجربيات مسلم بشري ناسازگار است. برخي از حديث‌پژوهان درصدد برآمده‌اند با ارائۀ راهكارهايي معناي حديث را روشن كنند اما ناموفق بوده‌اند. روشي كه ما در بررسي اين حديث برگزيده‌ايم توجه به پيشينۀ تاريخي آن است. براي اين منظور احاديث هم‌خانوادۀ اين حديث را در سه دسته بيان مي‌كنيم و سپس با بررسي اين روايات و كتب گذشته همچون كتب يهود با شباهت‌هاي حيرت‌آوري همچون يكسان بودن نام ماهي و گاوي كه گفته شده زمين بر آن‌ها استوار است مواجه مي‌شويم. با توجه به شواهد دال بر اسرائيلي بودن اين روايت، نبود توجيه معقول و منطقي براي آن، مخالف بودن با قطعيات علمي و عدم كارايي خبر واحد در اين‌گونه موارد ناچار به طرح اين حديث هستيم.