كاربست «لا أبَا لَك» در روايات، از ذم تا مدح

وجود اصطلاحات و مجازها اعم از استعارات، كنايات، تشبيهات و ... در متون، هر چند لازمۀ هر كلام رسا و شيوايي است، اما گاه موجب دشواري در فهم مراد جدي و معناي دقيق آن‌ مي‌گردد. اين مسئله در متون روايي نيز به چشم مي‌خورد به گونه‌اي كه براي دستيابي به مقصود اصلي و مفاهيم صحيح اين عبارات، در نظر گرفتن فضا و سبب صدور احاديث و سياق كلام، امري لازم و غير قابل اغماض است. عبارت كنايي »لا أبا لَك « از جمله اين اصطلاحات است كه در وهلۀ اول شبهۀ »وجود الفاظ دشنام‌گونه در كلام معصومانR « را به اذهان متبادر مي‌سازد. اين پژوهش، در پي زدايش ابهام از فحواي اين روايات، با روش توصيفي ـ استنتاجي در گردآوري مطالب و مقايسۀ تحليلي داده‌ها، سعي دارد مفهوم صحيح و معادل امروزيِ تعبير »لا أبا لَك « را بيابد. مراجعه به مفاهيم لغوي و كاربست اين اصطلاح در متون كهن و اصيل عرب، واكاوي ديدگاه شارحان و نيز سياق و فضاي صدور روايات، نشان مي‌دهد كه نه تنها مفهوم ذمي كه نگاهي رايج و باوري عمومي است، همواره معناي دشنام و ناسزا نمي‌دهد، بلكه فراتر از آن، اين عبارتِ كنايي در روايات صرفا به معناي نكوهش، مدح و تعجب به كار ‌رفته است.