پنجره جمعيتي، مديريت سرمايه انساني و رشد اقتصادي پايدار در گام دوم انقلاب اسلامي ايران

رهبر معظم انقلاب اسلامي با صدور »بيانيه‌ گام دوم انقلاب « به تبيين دستاوردهاي شگرف چهار دهه‌ گذشته پرداختند، كه اين بيانيه سند و راهكاري است به‌منظور اجرا در دهه پنجم انقلاب و هسته مركزي آن سپردن كار به جوان‌ها با هدف يك پيشرفت همه‌جانبه است. آنچه كه در اين بيانيه حائز اهميت است، مخاطب قرار گرفتن جوانان است كه رهبري در اين خصوص مي‌فرمايند: جمعيت جوان زير ۴۰ ‌سال كه بخش مهمي از آن نتيجه‌ موج جمعيتي ايجادشده در دهه ۶۰ است، فرصت ارزشمندي براي كشور است و مهم‌ترين ظرفيت اميدبخش كشور، نيروي انساني مستعد و كارآمد با زيربناي عميق و اصيل ايماني و ديني است. جواني جمعيت كنوني كشور به‌عنوان يك فرصت و امتياز است، لذا با در نظر داشتن نقش ايجابي عامل جمعيت و مؤلفه پنجره جمعيتي بايد برنامه‌ريزي مناسب صورت گيرد تا با مديريت سرمايه انساني بتوان گام مؤثري در جهت رشد اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي كشور برداشت. با وجود چشم‌انداز مثبت در تأثير تحولات ساختار جمعيتي بر رشد اقتصادي، سود جمعيتي به خودي خود رخ نمي‌دهد و اساساً شرايط بالقوه‌اي است كه صرفاً با سياست‌گذاري مؤثر مي‌تواند به فعل درآيد. در واقع اين وضعيت از ساختار سني جمعيت از طريق ساز و كارهايي همچون بهبود عرضه نيروي كار، پس‌انداز و سرمايه انساني منجر به بروز فرصت‌هاي رشد توليد و درآمد سرانه مي‌شود. از طرفي طي سه دهه گذشته داده‌ها نشانگر كاهش باروري از سال ۱۳۶۵ به بعد است كه با بررسي علل كاهش و سياست‌گذاري مناسب براي افزايش ميزان باروري، مي‌توان مدت زمان بهره‌مندي از پنجره جمعيّتي را افزايش داد. در اين مقاله با استفاده از نتايج سرشماري‌هاي نفوس و مسكن و وضعيت كنوني ساختار و تحولات جمعيت، مفاهيم پنجره جمعيّتي و سود جمعيّتي تبيين و در ايران مورد واكاوي قرار گرفته و تأثير اين متغيرها و مديريت سرمايه انساني بر افزايش رشد اقتصادي پايدار و افزايش نرخ باروري بررسي شده است.